Những gương mặt quen thuộc tại Hải Ngoại, được in trong sách Cuộc đời và sự nghiệp Po Dharma

Pgs.Ts. Po Dharma (Gru Po) đã qua đời nay được một năm. Tin buồn Gru Po mất nhanh chóng truyền khắp trong cộng đồng Chăm với những tiếc nuối, đau buồn và thương tiếc không nguôi! Cộng đồng Chăm mất đi một vị Giáo sư đã dành hết phần đời tuổi trẻ cho nghiệp binh trường vì lý tưởng bảo vệ dân tộc; khi được học tập và định cư ở nước ngoài thì dành trọn phần đời còn lại cho công cuộc nghiên cứu lịch sử và bảo tồn những giá trị văn hóa Champa, một dân tộc đã có một thời hưng thịnh trong quá khứ ở Việt Nam.

Theo nguồn tin của Ban Tổ Chức, trong dịp Lễ Tưởng Niệm Một Năm Mất Po Dharma sẽ có sự hiện diện của Ông Thạch Tân Dara, một Nhà Đấu Tranh cho Quyền Các Dân Tộc Bản Địa Việt Nam ngày nay. Ông cũng là Chủ Tịch Mặt Trận Khmer Krom Thống Nhất đòi quyền Bản Địa cho đồng bào Khmer Krom ở vùng Tây Nam Bộ, Việt Nam. Đặc biệt trong buổi Lễ Tưởng Niệm Một Năm Mất Po Dharma có sự góp mặt của Hội Đồng Hương Palei Baoh Dana, do Po Dharma là người sáng lập và bảo trợ. Nhân buổi lễ này, Hội Đồng Hương Palei Baoh Dana sẽ đóng góp một màng Múa Truyền Thống Chăm để tỏ lòng biết ơn Po Dharma, là người đã có công gầy dựng và hướng dẫn Palei Baoh Dana cho đến ngày Ông ra đi vĩnh viễn.

Từ khi Champa bị xóa khỏi bản đồ vào năm 1832, rất nhiều cuộc khởi nghĩa đã diễn ra, với những nhân vật anh hùng của thời cuộc xuất hiện như Katip Sumat, Katip Ja Thak Wa, Les Kosem, Y Bham Enuol, và Po Dharma. Đây là những 5 nhân vật đã đi vào lịch sử Champa từ thế kỷ 19 đến hai thập kỷ đầu của thế kỷ 21. Họ được vinh danh về lòng yêu nước, sự gan dạ, dũng cảm, quyết tranh đấu và sẵn sàng hy sinh vì sự độc lập của dân tộc và mong muốn khôi phục lại vương triều Champa nhằm mang lại ấm no, tự do, hạnh phúc cho các thần dân Champa. Chính vì thế thần dân Champa luôn luôn tôn vinh và nhớ ơn vị anh hùng dân tộc. Người sẽ sống mãi trong lòng cộng đồng Champa và là một tấm gương sáng cho thế hệ trẻ Chăm và cộng đồng Champa noi theo.

Y Bham Enuol sinh năm 1923 là sáng lập viên của phong trào Bajaraka (1958-1964), sau đó Chủ Tịch Mặt Trận Giải Phóng Cao Nguyên Champa (1964-1975) tức là một thành viên nằm trong tổ chức đấu tranh liên hiệp mang tên là Fulro (Mặt Trận Thống Nhất Đấu Tranh Của Các Sắc Tộc Bị Áp Bức) có trụ sở tại Campuchia. Ngày 17-4-1975, Khơ Mer Đỏ chiếm thủ đô Phnom-Penh.

Pgs.Ts. Po Dharma, một sử gia Chăm, một chiến sĩ FULRO, một nhà lãnh đạo tinh thần dân tộc Chăm đã vĩnh viễn từ giả cõi trần tại thành phố Toulouse, miền Nam nước Pháp vào ngày 21 tháng 2 năm 2019 do bệnh ung thư cuốn họng. Sự ra đi của Ông đã để lại cho gia đình, bạn bè, thân hữu, và toàn thể cộng đồng Champa vô cùng đau buồn và thương tiếc.

Thiếu Tướng Les Kosem – Haji Les Kosem (bí danh Po Nagar) sinh ngày 27-3-1927 tại Kompong Cham, người Campuchia gốc Chăm. Ông là sĩ quan quân đội Campuchia có vai trò quan trọng trong chiến tranh Đông Dương lần thứ hai và những cuộc nội chiến ở Campuchia. là lãnh tụ phong trào Fulro, một nhân vật đấu tranh nhằm giải phóng dân tộc Champa bị áp bức, đã từng đóng vai trò quan trọng trên bàn cờ chính trị Đông Dương vào những năm 1964-1975.

Champa là một Quốc gia độc lập, tồn tại từ thế kỷ thứ 2 đến thế kỷ 19. Champa không phải là vương quốc dành riêng cho dân tộc Chăm, mà là một quốc gia đa chủng, tập trung nhiều cộng đồng tộc người nằm trong biên giới chính trị của quốc gia này, chạy dài từ Quảng Bình cho đến Biên Hòa, bao gồm cả khu vực Tây Nguyên, như người Jrai, Rade, Churu, Raglai, Hroi, Bahnar, Sedang, Stieng,…

Po Dharma, ông tên thật trong khai sinh là Quảng Văn Đủ, sinh năm 1945 tại Palei Baoh Dana (thôn Chất Thường, Ninh Thuận). Xuất thân từ một gia đình nông dân nghèo gồm 7 anh chị em, ông là người duy nhất bước chân vào đại học. Năm 1960-1964, ông học ở trường tư thục Bồ Đề và năm 1964 ông sang trường trung học Duy Tân (Phan Rang) cho đến đổ tú tài vào năm 1968.

Pgs. Ts. Po Dharma, một học giả, nhà nghiên cứu lịch sử và nền văn minh Champa có tên tuổi đã đột ngột ra đi ngày 21-2-2019 giờ Paris do một căn bệnh nặng. Sự ra đi đột ngột của Po Dharma là một mất mát lớn đối với gia đình, bè bạn và cộng đồng Champa trong và ngoài nước. Cộng đồng Chăm mất đi một vị Giáo sư đầu tiên đã dành trọn cuộc đời mình vì lý tưởng bảo vệ dân tộc và văn hóa Champa.