- Theo lịch sử tôn giáo tại Champa, thì dân tộc Chăm chỉ tiếp nhận hai tôn giáo lớn: Balamon (Ấn Độ) vào thế kỷ 2, và Islam (Ả Rập) từ thế kỷ 9. Sau khi Vijaya (Đồ Bàn) sụp đổ vào năm 1471 (thế kỷ 15) thì Balamon bị tàn lụi ở Champa và cả Đông Nam Á. Islam có cơ hội phát triển mạnh và cực thịnh vào thế kỷ 17. Triều đại vua Po Rome đã hòa giải hai tôn giáo lớn “Balamon” và “Islam” thành tôn giáo “Awal” và “Ahier” cùng thờ phụng chung Thánh Allah, và cũng từ thế kỷ 17 này, Hồi giáo trở thành Quốc giáo tại Champa.

Tín ngưỡng là niềm tin của con người được thể hiện thông qua những lễ nghi gắn liền với phong tục, tập quán truyền thống để mang lại sự bình an về tinh thần cho cá nhân và cộng đồng. Tín ngưỡng dân gian Chăm hay còn gọi là tín ngưỡng truyền thống Chăm, ngày nay thường được gọi tín ngưỡng bản địa của dân tộc Chăm. Một số tín ngưỡng ở người Chăm như: Lễ tổ nghề (Giỗ tổ nghề gốm Chăm, lễ nghề dệt cổ truyền Chăm), lễ bến nước, lễ giếng nước cổ, lễ cầu đảo,  lễ Nghinh Ông, lễ phồn thực (Linga - Yoni), lễ hội phồn thực (Rija Nagar), lễ Rija Praong, lễ Rija Harei, lễ Rija Malam, lễ Rija Sua, lễ Mbeng bar huak, lễ Rao sang,... lễ Po Riyak, lễ tưởng nhớ tổ tiên, lễ báo phước (ndam Phuel), lễ báo hiếu tổ tiên (Muk Kei - gia tiên), lễ thờ thần (Po Patuw Ging - Thần Táo), lễ thờ Ciét Praok (Praok Patra); lễ thờ Thành Hoàng như: đền Po Kraong Kachait (Po Klaong Kasat); đền Công chúa Bàn Tranh (Po Sah Ina); đền Po Nit (Po Mathik Dhik); đền Po Jaiparan; đền Po Nraop (con trưởng vua Po Rome theo gia phả còn lưu tại Kalantan - Malaysia; còn theo lịch sử Việt Nam thì Po Nraop là em trai vua Po Rome),... và hàng trăm thứ lễ khác của người Chăm thuộc về tín ngưỡng.

Trong tiếng Ả Rập, “Bani” chỉ mang nghĩa “đạo”, và từ này được ghi trong Thiên kinh Koran. Ví dụ: Bani Islam (đạo Islam), Bani Israel (đạo Do Thái), Bani Awal (đạo Awal), …từ “Bani” trong tiếng Ả Rập tương đương với từ “Agama” trong tiếng Sanskrit mà người Chăm thường dùng trước đó như: Agama Islam (đạo Islam), Agama Israel (đạo Do Thái), Agama Awal (đạo Awal), …

Theo nguồn tin cho biết, vào thứ 5 ngày 19-05-2022, Imam Dương Điệp (An Nhơn) đến gặp Cả sư La Dư, Imam Từ Bát, Imam Kiều Lượng (Thành Tín) để bàn chuẩn bị phiên họp vào ngày 21-05-2022 tại thôn Thành Tín - Ninh Thuận để đấu tranh đòi tôn giáo Bani và rút khỏi Hồi đồng Sư cả Hồi giáo Bani tỉnh Ninh Thuận. Cũng dẫn theo nguồn tin trên cho biết thêm, nhóm đấu tranh dân tộc cực đoan do Thành Phần cầm đầu vận động giới chức sắc và tín đồ Bani là phụ nữ để tập trung tại trụ sở Hội đồng Sư cả ở thôn Thành Tín để biểu tình chống Đại hội Hội đồng Sư cả Hồi giáo Bani tỉnh Ninh Thuận nhiệm kỳ 2021-2026.

Theo nguồn tin đáng tin cậy tại Thành Tín, dưới sự chỉ đạo của Thành Phần, vào ngày 17-05-2022, nhóm đấu tranh dân tộc cực đoan gồm: Thành Phần, Chủ trì cuộc họp cùng với các thành viên: Đạo Thanh Chiêu, Đảng viên Báo Ngọc Lích (An Nhơn) , Đảng viên Kiều Trung (Tuấn Tú), Đảng viên Từ Công Thánh (Thành Tín), Kiều Ánh, Kiều Khài, Châu Thị Thổi (Thành Tín). Cũng theo nguồn tin từ phiên họp trên tiết lộ cho Kauthara biết, Thành Phần chỉ đạo một số Đảng viên chủ chốt trong nhóm như: Từ Công Thánh, Kiều Trung, Báo Ngọc Lích nhận tiền tiền từ thế lực phản động hải ngoại (Châu Thị Cành) để kích động mua chuộc chức sắc các làng Chăm Bani chuẩn bị biểu tình chống phá Đại hội Hội đồng Sư cả Hồi giáo Bani tỉnh Ninh Thuận nhiệm kỳ 2021-2026. Mục tiêu của Thành Phần là bằng mọi cách cần loại bỏ nhận vật nằm trong Ban Thường trực như: Imam Từ Công Dư, Imam Đạo Văn Thị, Ông Đổng Dương Long, vì ba nhân vật này rất thân cận với chính quyền để bảo vệ tổ chức tôn giáo. Cũng dẫn theo nguồn tin khác có kiểm chứng loan tin, Đảng viên Từ Công Thánh là nhân vật nhận chỉ thị cũng như tiền bạc từ Châu Thị Cành để cấp phát cho các chức sắc ở Tuấn Tú. Tuy nhiên, việc làm bị ổi Đảng viên Từ Công Thánh bị tín đồ Bani tại địa phương phát hiện tẩy chay.

Hai năm qua Acar đã chứng kiến nhiều cuộc tranh luận gay gắt trên mạng xã hội về đề tài tôn giáo Chăm với nội dung bài xích Agama Awal (Hồi giáo – Islam), bởi họ vì hám danh, hám lợi từ dự án Ấn Độ mà sẵn sàng chối bỏ tổ tiên, từ chối Agama Awal (Bani Awal) độc thần, một tôn giáo chỉ duy nhất tôn thờ Thượng đế Allah và tôn kính Nabi Muhammad (Thiên sứ Muhammad). Nay vì đồng tiền họ sẵn sàng đạp bỏ tất cả, coi thường Hội đồng Sư cả Hồi giáo Bani, một tổ chức duy nhất của người Chăm Awal (người Chăm theo đạo Hồi giáo cũ), họ coi thường luật pháp, coi thường giới trí thức và bô lão Chăm. Chỉ cần 5 người trong gia đình, họ quyết định viết thư lên Chính phủ xin hủy bỏ tôn giáo mà cha ông ta đã để lại hơn 1000 năm. (Người gửi đơn lên chính phủ bỏ Agama Awal và đòi cấm chém trâu trong đám tuần người Chăm, đòi bỏ lễ báo hiếu của người Chăm chính là ông phó tiến sĩ (tiến sĩ 1 đêm), già sinh tật).

Ngày 13.05.2022 tại trụ sở Hội đồng Sư cả Hồi giáo Bani Ninh Thuận, phái đoàn Ban tôn giáo Chính phủ, do bà Trần Thị Minh Thu Vụ trưởng vụ tôn giáo và tín ngưỡng làm trưởng phái đoàn có chuyến viếng thăm Hội đồng Sư cả. Tiếp và làm việc với phái đoàn, đại diện Ban thường trực bao gồm: Cả sư Châu Minh Hương, Cả sư Đạo Bùi, Imam Đạo Văn Thị Imam Từ Công Dư. Thay mặt Hội đồng Sư cả Hồi giáo Bani tỉnh, Imam Từ Công Dư phó chủ tịch thường trực, báo cáo với phái đoàn về tình hình hoạt động của Hội đồng Sư cả trong nhiệm kỳ qua và công tác chuẩn bị Đại hội trong nhiệm kỳ 2021-2026.

Bani có nghĩa đầu tiên là đạo, thường dùng để chỉ người mới nhập đạo, người có đạo, hay người có đức tin với thượng đế Allah. Như Bani Islam (tín đồ theo đạo Islam), Bani Jawa (người Jawa theo đạo mới, hay người Hồi giáo Jawa, và đơn giản chỉ gọi Jawa). Bani Chăm (Người Chăm theo đạo mới Islam và thờ phượng Allah), Bani Awal (Người Chăm theo Hồi giáo từ sơ khai “Awal” thờ phượng Allah).

Allah trong tiếng Ả Rập (Arabic) để chỉ định Thiên Chúa, Đức Chúa Trời, Thượng Đế, Đấng Tối Cao, Chúa Tể, … Ông Trời (tiếng Việt); Po (tiếng Chăm); Jehova (Do Thái); Tuhan (Indonesia),… Danh từ Allah thường chỉ dành riêng cho tín đồ Bani Islam hay Bani Awal. Allah (swt): SWT là viết tắt của "Subhanahu Wa Ta'ala" có nghĩa: “Vinh Quang Thượng Đế, Đấng Quyền Lực Tối cao”. Thượng đế Allah trong Thiên kinh Koran xuất hiện nhiều tên gọi khác nhau. Trong bài này Putra Podam chỉ giới thiệu một số tên gọi: Allah, Allaha, Allahi, Allahu, … (Đây là phiên âm Quốc tế). Tuy nhiên khi chữ Ả Rập (Arabic) được sáng tạo thành chữ Jawi, Jawi Mã Lai hay Jawi Champa,… thì một số chữ cái thay đổi theo cho phù hợp tiếng nói của mỗi dân tộc, quốc gia.

abc