Po Klong Mah Nai (1622-1627), vị vua theo Islam (Hồi giáo) và sùng bái Islam, niên hiệu: Po Mah Taha. Theo biên niên sử Panduranga (Sakkarai dak rai patao) thì Po Mah Taha, không liên hệ thân tộc với vương triều Po Klong Halau. Lên ngôi năm Tuất, thoái vị năm Thỏ, trị vì 6 năm, đóng đô ở Bal Canar (Panrik - Panduranga). Theo Hán Việt thì Po Mah Taha có tên là Bà Khắc-lượng Như-lai.
Po Klong Mah Nai (Po Mah Taha) truyền ngôi cho Po Rome (1627-1651). Po Rome là một vị vua Panduranga-Champa tôn sùng Hồi giáo (Islam).
Hình 1. Po Klong Mah Nai (trị vì: 1622-1627), vị vua theo Hồi giáo (Islam) là vị vua rất sùng bái Islam, niên hiệu: Po Mah Taha. Theo biên niên sử Panduranga (Sakkarai dak rai patao), Ngài lên ngôi năm Tuất, thoái vị năm Thỏ, trị vì 6 năm, đóng đô ở Bal Canar (Panrik - Panduranga). Đền vua Po Klong Mah Nai được xây dựng trên đồi cát gần Palei Pabah Rabaong (thôn Mai Lãnh, xã Phan Thanh) tiếp giáp thôn Lương Bình, xã Lương Sơn cách ủy ban huyện Bắc Bình khoảng 15km và thành phố Phan Thiết khoảng 50km. Theo H. Parmentier (Monuments chams de l'Annam, Public. EFEO, Paris, tập 1, 1909, tr. 38), Po Klong Mah Nai là tên gọi của vua Po Mah Taha, tức là cha vợ của vua Po Rome (1627-1651). Đền của Po Klong Mah Nai là nơi tôn kính vua Po Mah Taha và vương phi Bia Som cùng với vợ thứ khác mà người Cham vào thời điểm đó không biết là ai. Ảnh: Putra Podam.
Theo chương trình văn hóa dân tộc của đài phát thanh truyền hình Bình Thuận (đính kèm) có nêu một số thông tin bị sai lệch về lịch sử Champa, cụ thể sai lịch sử của vua Po Klong Mah Nai.
1. Nội dung
Thông tin sai lệch mà đài phát thanh truyền hình Bình Thuận đã nêu mà tôi “tua lại” và quan tâm ba nội dung tại vị trí thời gian như sau:
Nội dung 1: Phút 0:30, “Po Klong Mah Nai là vị vua cuối cùng của vương quốc Champa.”
Nội dung 2: Phút 0:36, “Po Klong Mah Nai lên ngôi đầu thế kỷ 17 đến năm 1627, thì nhường ngôi lại cho con rể là Po Klong Khul”.
Nội dung 3: Phút 2:09, “đền phía bắc là thờ hoàng hậu người Cham Po Bia Som, và đền phía Nam thờ thứ hậu người Việt.”
Hình 2. Bia dựng trong đền thờ Vua Po Klong Mah Nai ((1622-1627). Ảnh: Putra Podam.
Hình 3. Năm 1993, đền Po Klong Mah Nai được công nhận là di tích lịch sử và nghệ thuật quốc gia Việt Nam theo quyết định số 43/VH/QD ngày 7-1-1993. Ảnh: Putra Podam.
2. Phản biện
Nội dung 1: “Po Klong Mah Nai là vị vua cuối cùng của vương quốc Champa”. [đài phát thanh truyền hình Bình Thuận].
Đính chính
Theo Putra Podam, đây là thông tin sai lệch về lịch sử Champa của đài phát thanh truyền hình Bình Thuận nói riêng và Sở Văn hóa Bình Thuận nói chung.
Po Klaong Mah Nai (1622-1627), là vị vua Panduranga theo Hồi giáo và rất sùng bái Islam. Niên hiệu theo Islam: Maha Taha. Theo biên niên sử Panduranga (Sakkarai dak rai patao) thì Po Mah Taha, không liên hệ thân tộc với vương triều Po Klaong Halau. Lên ngôi năm Tuất, thoái vị năm Thỏ, trị vì 6 năm, đóng đô ở Bal Canar (Panrik - Panduranga).
Năm 1993, đền Po Klong Mah Nai được công nhận là di tích lịch sử và nghệ thuật quốc gia Việt Nam qua quyết định số 43/VH/QD ngày 7-1-1993. Trên bản bia chú thích trước cổng vào, Sở Văn hóa Bình Thuận cũng ghi rằng: “Po Klong Mah Nai là vị vua cuối cùng của vương quốc Champa”.
Theo các nhà nghiên cứu Tây phương cũng như theo biên niên sử Panduranga (Sakkarai dak rai patao) thì Po Klong Mah Nai (Po Mah Taha) là vị vua thứ 18 trong biên niên sử Panduranga, người đã nhường ngôi lại cho vua Po Rome vào năm 1627.
Vị vua cuối cùng của vương quốc Panduranga-Champa là Po PhaokThe (1828-1832), chứ không phải Po Klong Mah Nai (1622-1627) như Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bình Thuận đã nêu.
Hình 4. Vua Po Klong Mah Nai (Po Mah Taha, hay Maha Taha), trị vì (1622-1627), vị vua sùng bái Islam (Hồi giáo). Ảnh: Putra Podam.
Phản biện:
Nội dung 2: “Po Klong Mah Nai lên ngôi đầu thế kỷ 17 đến năm 1627, thì nhường ngôi lại cho con rể là Po Klong Khul”. [đài phát thanh truyền hình Bình Thuận].
Đính chính:
Theo Putra Podam, đây là thông tin sai lệch về lịch sử Champa của đài phát thanh truyền hình Bình Thuận nói riêng và Sở Văn hóa Bình Thuận nói chung.
Theo các nhà nghiên cứu người Pháp cũng như theo biên niên sử Panduranga (Sakkarai dak rai patao) thì trong danh sách không có vua Po Klong Khul (Gahul). Trong lịch sử Đại Việt cũng như Champa không có ghi lại vua Po Klong Mah Nai truyền ngôi cho vua Po Klong Khul mà chỉ truyền ngôi cho vua Po Rome.
Theo nhiều tư liệu và theo biên niên sử Panduranga (Sakkarai dak rai patao), Po Klong Mah Nai (1622-1627) vị vua theo Islam đã gã con gái Than Cih hay Sucih (tín đồ Islam) và truyền ngôi cho vua Po Rome (1627-1651).
Vua Po Rome (1627-1651), lên ngôi vua đóng đô ở Panduranga, hoàng hậu là Than Cih hay Sucih, Po Rome còn có thứ hậu là bia Than Can (người Rade, có tượng bên trong tháp Po Rome). Po Rome còn có tam hậu là bia Ut (Ut; Mal. Skt.Uttara: Phương Bắc). Bia Ut: nghĩa là công chúa phương Bắc, là Công nữ Ngọc Khoa con gái thứ ba của chúa Nguyễn Phúc Nguyên.
Po Rome chính thức là người có danh phận là thành viên của dòng dõi vương triều theo Islam tại Malay. Biên niên sử Malay ghi lại Khi Po Rome ở Makkah (Serembi Makkah, tức là tiểu vương quốc Kelatan-Malaysia). Tại đây, Po Rome kết hôn với công chúa Islam, chính thức mang tên Thánh Nik Mustafa, tên đầy đủ là: Nik Mustafa Bin Wan Abul Muzaffar Waliyullah. Vua trị vì tại tiểu vương quốc Kelantan hôm nay là dòng giỏi của vua Po Rome. Po Rome còn có ba phu nhân khác nữa, đó là bia Laku Makam, bia Hatri và bia Sumut. Một số tài liệu về truyền thuyết Po Rome có ghi một câu: Bia Sumut tok Cam di Kut. Dựa vào thành ngữ này, người Chăm cho rằng Bia Sumut là công chúa gốc Islam.
Hình 5. Vua Po Rome (Nik Mustafa, Sultan Abdul Hamid Shah, Nik Mustafa Bin Wan Abul Muzaffar Waliyullah). Po Rome (trị vì: 1627-1651), là một vị vua Panduranga-Champa theo Hồi giáo (Islam), kế thừa từ triều đại Po Klong Mah Nai (Po Mah Taha) cũng là một vị vua Champa Islam hùng mạnh. Trong thời gian Po Rome ở Makkah, người Malay gọi là Serembi Makkah, tức là tiểu vương quốc Kelatan (Malaysia). Tại đây, Po Rome kết hôn với công chúa Islam là Puteri Siti (Công chúa Siti). Chính thức là người có danh phận là thành viên của dòng dõi vương triều theo Islam tại Malaysia. Biên niên sử Malaysia ghi lại rằng vua trị vì tại tiểu vương quốc Kelantan hôm nay là dòng giỏi của vua Po Rome. Ảnh: Putra Podam.
Hình 6. Vua Po Rome, niên hiệu: Nik Mustafa Bin Wan Abul Muzaffar Waliyullah. Dòng dõi vương triều theo Islam tại Serembi Makkah, thuộc tiểu vương quốc Kelatan-Malaysia. Ảnh: Putra Podam.
Hình 7. Po Rome (1627-1651) Po Rome được thần dân Cham kính trọng và thờ phượng tùy theo tín đồ Ahier (Hindu thờ Allah) hay tín đồ Awal (Islam - Hồi giáo). Nếu thờ theo Yang thì Ngài có tên là Yang Po Rome (thần Po Rome). Nếu thờ theo Cei thì Ngài có tên là Cei Asit. Nếu thờ theo Atuw (Hồi Giáo) thì Ngài có tên là Cahya. Nếu thờ theo Yang Baruw (gốc Hồi Giáo) thì Ngài có tên là Po Gahluw. Ảnh: Putra Podam.
Phản biện
Nội dung 3: “...đền phía bắc là thờ hoàng hậu người Cham Po Bia Som, và đền phía Nam thờ thứ hậu người Việt”. [đài phát thanh truyền hình Bình Thuận].
Đính chính:
Theo Putra Podam, đây là thông tin sai lệch về lịch sử Champa của đài phát thanh truyền hình Bình Thuận nói riêng và Sở Văn hóa Bình Thuận nói chung.
Po Klong Mah Nai (1622-1627) vị vua theo Hồi giáo và rất tôn sùng Islam. Po Klong Mah Nai cũng như nhiều vua chúa khác có nhiều vợ cũng là chuyện bình thường. Hơn nữa Po Klong Mah Nai là vị vua Hồi giáo (Islam) nên theo luật định tôn giáo Ngài lấy nhiều vợ là không có gì sai. Po Klong Mah Nai có chính thức một hoàng hậu người Cham là: Bia Som cùng nhiều thứ phi khác (ở đây không nhắc đến công chúa người Việt).
Hình 8. Po Bia Som (hoàng hậu Champa), vị hoàng hậu tôn sùng Islam là vợ vua Po Klong Mah Nai (Po Mah Taha). Ảnh: H. Parmentier.
Theo H. Parmentier (Monuments chams de l'Annam, Public. EFEO, Paris, tập 1, 1909, tr. 38), Po Klong Mah Nai là tên gọi của vua Po Mah Taha (1622-1627), tức là cha vợ của vua Po Rome (1627-1651). Đền của Po Klong Mah Nai là nơi tôn kính vua Po Mah Taha và vương phi Bia Som cùng với vợ thứ khác mà người Cham vào thời điểm đó không biết là ai.
Trên bản bia chú thích trước cổng vào, Sở Văn hóa Bình Thuận ghi rằng: “Đền phía Nam thờ bà thứ phi người Việt cùng và hai tượng Kut con bà”. Nội dung này không nhắc đến trong nhiều tư liệu Cham cũng như tư liệu Pháp.
Vậy hỏi: Sở Văn hóa Bình Thuận tạo dựng câu chuyện thứ phi người Việt (Nguyễn Thị Ngọc Thương) là dựa vào cơ sở nào, tư liệu nào? đề nghị Sở Văn hóa Bình Thuận hãy giải thích để rộng đường dư luận.
Hình 9. Po Bia Som (hoàng hậu Champa), vị hoàng hậu tôn sùng Islam là vợ vua Po Klong Mah Nai (Po Mah Taha). Ảnh: Sưu tầm.
Ðền vua Po Klong Mah Nai đã bị cháy vào cuối thế kỷ XIX, sau đó người Cham tiếp tục tu sửa mới. Năm 1964, đền Po Klong Mah Nai được trùng tu bởi tiểu đoàn 55 của quân lực Việt Nam Cộng Hòa.
Năm 1993, đền Po Klong Mah Nai được công nhận là di tích lịch sử và nghệ thuật quốc gia Việt Nam qua quyết định số 43/VH/QD ngày 7-1-1993.
Quần thể kiến trúc đền thờ vua Po Klong Mah Nai có 5 phòng thờ, 3 phòng chính ở phía sau gồm: phòng Po Klong Mah Nai ở giữa, phòng bên trái Hoàng hậu người Cham Po Bia Som và hai tượng Patuw Kut con của bà. Bên phải là phòng bà thứ phi và hai tượng Patuw Kut con của bà. Hai phòng phía trước là nơi chờ đợi, đặt lễ vật, chỉnh đốn trang phục trước khi thực hiện nghi lễ bên trong đền (bimong).
Tất cả các pho tượng ở đền Po Klong Mah Nai được coi là những tác phẩm điêu khắc nghệ thuật quý giá của nền điêu khắc cổ Champa. Tượng vua Po Klong Mah Nai được tạc bằng một khối đá xanh với nghệ thuật điêu khắc tinh tế và độc đáo, pho tượng tả cảnh nhà vua đang ngự triều, đầu đội Vương miện oai nghiêm.
Hình 10. Một số bảo vật trong đền Po Klong Mah Nai (Po Mah Taha). Ảnh: Sưu tầm.
Hình 11. Po Bia Som (hoàng hậu Champa), vị hoàng hậu tôn sùng Islam là vợ vua Po Klong Mah Nai (Po Mah Taha) và Bộ chụp tóc của hoàng hậu Bia Som. Ảnh: Sưu tầm.
LINKs: Liên kết liên quan
1. Vua Po Rome không phải giáo chủ tôn giáo Cham
3. Awal và lịch sử Islam tại Champa
4. Link Video Bình Thuận: Lễ phụng tế Pô Klong Mơh Nai . https://www.youtube.com/watch?v=-lfrnLKTj3k
