Làng Cham Văn Lâm (palei Rem - ꨚꨤꨬ ꨣꨮꩌ ) - vùng đất từng sản sinh nhiều nhân vật lịch sử tiêu biểu của dân tộc Cham - ngày nay là nơi cộng đồng Cham sống hòa hợp, cộng hưởng cùng các nhánh Hồi giáo như Cham Agama Islam và Cham Agama Awal (cả hai nhánh đều thuộc dòng Sunni và tôn thờ Đấng Tối Cao Allah), trong Danh mục Ban Tôn giáo Chính phủ ghi: "Hồi giáo", nhằm để gọi hai nhánh Hồi giáo khác nhau người Cham thường gọi: "Cham Islam" và "Cham Bani". Trong bối cảnh ấy, Imam Phú Minh Mạng được biết đến như một chức sắc tôn giáo uy tín, là điểm tựa tinh thần và biểu tượng gương mẫu được cộng đồng tin tưởng. Imam Phú Minh Mạng, hiện là đại biểu Hội đồng nhân dân xã, Ủy viên Ban Chấp hành Hội đồng Sư cả Hồi giáo Bani tỉnh Ninh Thuận (Khánh Hòa), đồng thời là thành viên Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh.

Trong không khí hân hoan chuẩn bị đón mừng tháng Ramadan (Ramawan), cộng đồng Cham Islam tại Seattle vừa chính thức khởi công xây dựng Nhà Cộng đồng Cham Islam (Cham Community Center – CCC), một dự án được ấp ủ suốt gần một thập kỷ. Seattle – trung tâm kinh tế và văn hóa lớn của bang Washington – là nơi hội tụ nhiều cộng đồng nhập cư, nổi bật với sự đa dạng tôn giáo và sắc tộc. Tại South Seattle, người Cham Islam đã định cư nhiều thập niên, vừa hòa nhập, vừa gìn giữ bản sắc. Công trình CCC vì thế không chỉ mang ý nghĩa tâm linh, mà còn là biểu tượng khẳng định sự hiện diện bền vững của cộng đồng Cham tại thành phố đa sắc màu này.

Tại làng Cham Bani Lương Tri (Cham theo Agama Awal, còn gọi Cham Hồi giáo sơ khai, hay Cham tiền Islam,...), nơi đây lưu giữ những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc Cham, nghệ nhân Thuận Ngọc Vũ Linh đã mở lớp dạy trống Gi-nang (Gineng - ꨈꨪꨗꨮꩃ ) hoàn toàn miễn phí, thu hút hơn 10 em học sinh và thanh thiếu niên yêu âm nhạc truyền thống. Hoạt động này giúp thế hệ trẻ trực tiếp trải nghiệm, học hỏi và gắn kết với di sản âm nhạc của cộng đồng, đồng thời chuẩn bị cho các lễ hội truyền thống quan trọng, tiêu biểu là Lễ hội Rija Nagar (Raja Nagar) [ꨣꨪꨎ ꨗꨈꩉ]

Thành Thanh Dải bị cáo buộc cung cấp hộ chiếu Vương quốc Champa G.I.E bất hợp pháp cho cộng đồng người Thượng đang tị nạn tại Thái Lan. Hành động này nhằm giúp họ củng cố hồ sơ xin tị nạn, nhưng các chuyên gia pháp lý và nhân đạo cảnh báo có thể dẫn đến bị bắt giữ, trục xuất hoặc từ chối quy chế tị nạn. Ông Thành Thanh Dải còn tuyên truyền rằng người Thượng là cựu thần dân Champa cổ, nay là “chủ nhân” của Chính phủ lưu vong Champa G.I.E, nhằm tạo hình ảnh quyền lực giả tạo và từ đó rao bán hộ chiếu Champa G.I.E cho người Thượng tị nạn, tự nhận là “giấy tờ quốc tế” giúp họ củng cố hồ sơ tị nạn.

Theo ghi nhận, thời gian gần đây, một nhóm tín đồ Cham Bani cực đoan do Tiến sĩ Thành Phần đứng đầu đã gửi đơn kiến nghị đến các cơ quan Trung ương và địa phương, yêu sách đòi: 1. Công nhận “Tôn giáo Bani” như một tôn giáo độc lập; 2. Thành lập một tổ chức tôn giáo mang tên “Hội đồng Liên Chùa Bani” để quản lý và điều hành hoạt động tôn giáo Cham Bani. Động thái này đã gây ra nhiều tranh cãi trong cộng đồng Cham, bởi thực tế, Bani không phải là một tôn giáo mà Bani chỉ mang ngữ nghĩa của tín đồ tôn thờ Allah hay liên quan đến Islam chính thống giáo. Người Cham sử dụng thuật ngữ Bani như nghĩa Muslim. Từ Bani không chỉ những người Cham tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận sử dụng mà còn người Cham Islam tại vùng Nam bộ dùng, cũng như người Muslim trên thế giới.

Trong thời gian gần đây, dư luận trong cộng đồng Chăm xuất hiện nhiều tranh cãi xung quanh việc ông Thành Thanh Dải tự xưng là Thủ tướng “Chính phủ Champa G.I.E” và coi mình là một trí thức tinh hoa của dân tộc Chăm. Những tuyên bố này nhanh chóng gây ra nhiều ý kiến trái chiều, đặc biệt khi đặt trong bối cảnh pháp lý và thực tiễn xã hội hiện nay.

Katip Từ Công Tấn, người Chăm thôn Thành Tín (Cuah Patih). Ông là một tín đồ Chăm Bani có học vấn, có kiến thức uyên thâm về tôn giáo Agama Awal (Hồi giáo dòng Awal). Ông hiểu biết chữ Bani (chữ Ả Rập), chữ Jawi Cham (Chữ Jawi Chăm theo hệ thống Ả Rập), chữ Srah (chữ Thrah Champa). Ngoài ra ông cũng tìm hiểu và so sánh Thiên kinh Koran (bản chính thống) và Thiên kinh Koran (bản chép tay truyền từ đời này sang đời khác của hệ thống giáo sĩ (Acar) Chăm Bani (Chăm theo đạo). Hiện nay, Katip Từ Công Tấn đang thuyết giáo (khutbah) chủ tồn tôn giáo, tín ngưỡng, văn hóa và đức tin cho tín đồ giáo sĩ (Acar) Chăm Bani. “[Chúng tôi trân trọng cảm ơn Sở Dân tộc, Tôn giáo tỉnh Khánh Hòa đã xem xét ‘Đơn xin hoạt động tôn giáo’ của chúng tôi. Về tên gọi của tổ chức, chúng tôi có thể thay đổi để phù hợp với bản chất thực tại - đoàn kết, bình an và tiến bộ. Trên tinh thần đó, chúng tôi đề nghị lấy tên gọi mới là Ban đại diện Bani Chánh thống giáo Khánh Hòa.”] (Trích nguyên văn lời đề nghị của Katip Từ Công Tấn)

Trong thời gian qua, Ban Biên Tập Champa.one nhận được nhiều ý kiến từ cộng đồng Chăm về việc ông Thành Thanh Dải tuyên bố thành lập “Chính phủ G.I.E Vương quốc Champa Viễn Xứ” và tự gán cho mình các chức danh: “Tộc trưởng”, “Viện trưởng”, “Hiệu trưởng”, “Chủ tịch”, “Thủ tướng”. Đặc biệt, ông còn khẳng định rằng chủ thể hợp pháp của Chính phủ này là toàn thể thần dân Chăm viễn xứ và hải ngoại. Tuy nhiên, thực tế cho thấy: Đại hội Bangsa Champa 2018 tại Malaysia mà ông thường viện dẫn, chỉ có sự tham gia của một nhóm nhỏ, không thể coi là đại diện chính danh cho toàn thể cộng đồng Chăm toàn cầu. Nghị quyết của sự kiện đó, nếu có, chỉ mang tính nội bộ, hoàn toàn không đủ cơ sở pháp lý quốc tế để tuyên bố đại diện cho cả một dân tộc. Ngay cả những tổ chức uy tín ở hải ngoại như IOC Champa tại Hoa Kỳ - từng nhiều lần tham dự các phiên họp Liên Hợp Quốc - cũng chỉ được công nhận là đại diện cho chính tổ chức của họ, chứ không bao giờ nhân danh toàn thể dân tộc Chăm. Đây là nguyên tắc pháp lý quốc tế tối thiểu mà bất cứ ai tự nhận mình là “nhà chính trị” đều phải hiểu.

Trong cộng đồng Chăm, cái tên Lượng Hữu Phú đang dấy lên nhiều tranh cãi. Xuất thân từ làng Chăm Phước Nhơn (Ninh Thuận), từng công tác tại Viện Kỹ thuật Biển TP. Hồ Chí Minh trước khi sang Úc du học, Lượng Hữu Phú không chọn con đường cống hiến học thuật hay phát triển cộng đồng, mà lại lao vào một cuộc phiêu lưu chính trị đầy ảo tưởng.

Trong những ngày qua, Ban Biên Tập Báo Điện Tử Champa.one đã nhận được một số phát ngôn công khai từ phía ông Thành Thanh Dải (tự xưng Thủ tướng Champa), trong đó có những lời cáo buộc nặng nề và xúc phạm cá nhân liên quan đến hoạt động báo chí của Champa.one