Địa danh Bình Thuận xuất hiện sớm nhất vào năm Đinh Sửu (1697), khi ấy là một phủ của trấn Thuận Thành, sau khi Hiển Tông Hiếu Minh Hoàng đế sai Chưởng cơ Nguyễn Hữu Kính dẹp được nạn loạn Vua Chiêm Bà Tranh và chiếm được phần đất cuối cùng của Champa từ Phan Rang đến xứ Chân Lạp. Thời vua Gia Long đặt lại dinh Bình Thuận. Đến Minh Mạng thứ 4 (1823) đặt lại phủ Bình Thuận có 2 huyện An Phước và Hòa Đa. Trong quảng thời gian gần 130 năm đó, Bình Thuận qua nhiều lần thay đổi cấp hành chánh dinh, trấn, phủ bao gồm một phần đất của Ninh Thuận, Lâm Đồng và phía nam Tây nguyên.

Sự kiện nhà cầm quyền Hà Nội xóa bỏ di sản địa phương này không chỉ ảnh hưởng đến cộng đồng trực tiếp mà còn đặt ra những thách thức đáng kể đối với việc bảo tồn đa dạng văn hóa ở Việt Nam. Hiểu được bối cảnh này là điều cần thiết để nắm bắt được ý nghĩa rộng lớn hơn của hành động của chính quyền Hà Nội đối với người dân bản địa trong khu vực. Việc đổi tên các tỉnh ở Tây Nguyên có ý nghĩa sâu sắc đối với cộng đồng bản địa, chủ yếu ảnh hưởng đến bản sắc văn hóa, quyền đất đai và sự gắn kết xã hội của họ.

Theo kết luận của Hội thảo tại Thành phố Phan Thiết-tỉnh Bình Thuận, ngày 13 tháng 11 năm 2020, do Ban Tôn giáo Chính phủ chủ trì về việc lấy ý kiến của các chức sắc, chức việc Hồi giáo Bani hai tỉnh: Ninh Thuận, Bình Thuận và một số cơ quan liên quan để thống nhất tên gọi tôn giáo. Đa số các đại biểu tham dự Hội thảo đều thống nhất tạm dùng tên tổ chức “Hội đồng Sư cả Hồi giáo Bani” để gọi cho nhánh tôn giáo “Hồi giáo Bani”. Sau khi kết luận Hội thảo, một số tín đồ cực đoan gởi đơn thư kiến nghị đến các cơ quan chức năng địa phương cũng như trung ương đòi bổ sung danh mục và cấp mã số riêng cho tôn giáo: “Bani” trong danh mục Ban Tôn giáo Chính phủ. Theo công văn Số: 6955/BNV-TGCP, ngày 28/12/2020 về danh mục các tổ chức tôn giáo, tổ chức được cấp chứng nhận ĐKHĐTG. Tại Việt Nam có 36 tổ chức tôn giáo (thuộc 16 tôn giáo). Tại Mục 6, tôn giáo: Hồi giáo,

Tôn giáo hay tín ngưỡng là một vấn đề nhạy cảm trong xã hội, thông qua tôn giáo người dân gửi gắm những ước mơ khát vọng mà họ không thực hiện được. Tôn giáo còn có một nhu cầu tinh thần, có chức năng ru ngủ, có lợi ích tích cực giúp con người hướng thiện. Thế nhưng tại Việt Nam, tôn giáo mà dân tộc Chăm đã tiếp nhận từ thế giới Ả Rập hơn 1200 năm, mà ngày nay tên gọi tôn giáo vẫn chưa được rõ ràng, lập lờ. Trong Danh mục Ban Tôn giáo Chính phủ ghi Hồi giáo (phiên chữ từ Islam, tiếng Ả Rập), trong khi, tỉnh Bình Thuận và Ninh Thuận làm Chứng minh nhân dân ghi, tôn giáo: Bà-ni, hoặc tôn giáo: đạo Hồi, hoặc tôn giáo: Hồi giáo. Trong khi thuật ngữ chính danh mà giáo sĩ chức sắc Champa gọi từ xưa là: Agama Awal (trong đó: Agama nghĩa là “Đạo”, tiếng Phạn Sanskrit; Awal: tiếng Ả Rập (Arabic), Awal mang nghĩa “trước, sớm”, nghĩa là Hồi giáo Sơ khai, Hồi giáo từ trước, Hồi giáo từ ban đầu, Hồi giáo từ khi tiếp nhận vào Champa từ thế kỷ 10, Hồi giáo dòng Sunni chi nhánh Awal, Hồi giáo dòng Awal hoặc có thể gọi Hồi giáo Champa).

Từ thời Champa vương quốc, người Cham ở Panduranga (Thuận Hải) và các dân tộc  Champa khác gọi chung là Urang Champa (ꨂꨣꩃ ꨌꩌꨛꨩ ) ở các địa khu khác nhau như Panduranga, Kauthara (Aia Ru, Aia Terang), Vijaya, Avamarati, Indrapura,.. họ chưa bao giờ dùng chữ "Tết", không biết khái niệm "Tết" và càng không dùng cụm từ: "Tết Ramưwan" hay "Tết Kate". Mấy năm gần lại đây, không rõ từ năm nào mà dân tộc Cham bản địa được VNCS (sau năm 1975, lịch sử VN) ban cho danh xưng "Tết Ramưwan" hay "Tết Kate". Một khi được dân tộc khác, ở đây là phía VNCS (越南 - Yuènán; hay Yuen - ꨢꨶꨮꩆ ) ban cho dân tộc Cham một cái "Tết", thử hỏi người Cham nên vui hay nên buồn?

Ban Biên tập (BBT) của Báo Điện tử Champa (Champa.one) có buổi trao đổi với Phd.Putra Podam (Ts.Văn Ngọc Sáng) về nhiều vấn đề liên quan đến cuộc đời và sự nghiệp như: Thời thơ ấu, quá trình học tập dưới mái trường XHCN, quá trình học tập và công tác tại cơ quan, quá trình nghiên cứu chuyên môn khoa học, thời gian dành cho xã hội Cham (và Champa), tín ngưỡng hay đức tin chính thức của bản thân,.. Dưới đây BBT chúng tôi xin thuật lại và cung cấp một số thông tin về quá trình kết nạp thành viên Đảng Cộng sản của ông Văn Ngọc Sáng từ năm 2012-2017.

Trang web Kauthara.org được thành lập vào đầu năm 2015, mục đích giới thiệu và chuyển tải những sản phẩm công nghệ như font Cham, keyboard Cham đa năng, bộ chuyển đổi từ Rumi Champa 2000 sang Srah (Thrah), gõ chữ Cham trên hệ thống điện thoại Android, iOS và PC, … cũng như giới thiệu video học tiếng Cham và nghiên cứu chữ viết Cham đóng góp bảo tồn và phát huy những di sản văn hóa, ngôn ngữ và chữ viết Cham. Năm 2020, Kauthara.org đã bổ sung thêm chủ đề liên quan đến lịch sử, văn hóa, tín ngưỡng và tôn giáo Champa. Năm 2025, Tổng Biên tập nâng cấp tên miền (domain name) từ Kauthara.org thành Champa.one (được ví như Kauthara là cấp Negeri (tiểu bang) nay được công nhận cấp Nagara (quốc gia).

Theo truyền thông trong nước, ngày 16/12/2024 UBND tỉnh Ninh Thuận cho biết Bộ VH-TT-DL đã có văn bản về việc tạm dừng tổ chức Ngày hội văn hóa dân tộc Cham lần thứ VI năm 2024 tại tỉnh Ninh Thuận. Trước đó, tháng 3/2024, Bộ VH-TT-DL đã ban hành quyết định về việc tổ chức ngày hội văn hóa dân tộc Cham lần thứ VI tại tỉnh Ninh Thuận. Trên cơ sở đó, Bộ VH-TT-DL đã cùng với UBND tỉnh Ninh Thuận chủ trì, phối hợp với các địa phương chuẩn bị kỹ lưỡng, công phu; đồng thời, huy động lực lượng diễn viên, nghệ nhân, vận động viên quần chúng đồng bào dân tộc Cham tích cực tập luyện, chuẩn bị cho ngày hội. Tuy nhiên, ngày 11/12, UBND tỉnh Ninh Thuận có văn bản đề nghị dừng tổ chức ngày hội văn hóa do tình hình thực tế tại địa phương, do đó, Bộ VH-TT-DL đã thống nhất và quyết định dừng tổ chức Ngày hội văn hóa dân tộc Chăm lần thứ VI tại tỉnh Ninh Thuận. Bộ sẽ phối hợp với tỉnh Ninh Thuận tổ chức ngày hội vào thời điểm thích hợp.

Chính phủ Việt Nam đã thông qua xây dựng lò hạt nhân nguyên tử trên mãnh đất người bản địa Champa tại địa khu Panduranga. Tôi tiến sĩ Putra Podam, đứa con người bản địa Champa, tôi phản đối Việt Nam xây dựng lò Hạt Nhân Nguyên tử trên mãnh đất tổ tiên Champa chúng tôi. - The Vietnamese government has approved the construction of a nuclear reactor on the land of the indigenous Champa people in the Panduranga region. I am Dr. Putra Podam, a native of Champa. I represent the Champa Bani Association, protesting against Vietnam's construction of a nuclear reactor on our ancestral land of Champa. - Kerajaan Vietnam telah meluluskan pembinaan reaktor nuklear di tanah orang asli Champa di wilayah Panduranga. Saya Dr Putra Podam, anak jati Champa. Saya mewakili Persatuan Champa Bani, membantah pembinaan reaktor nuklear Vietnam di tanah nenek moyang kita Champa.

Awal: Là người Chăm (Chăm Jat, Chăm theo Hindu, …) đã cải đạo theo Islam từ trước, từ nhiều thế kỷ trước, cụ thể từ khoảng thế kỷ thứ 10, nhưng vẫn còn tiếp nhận văn hóa bản địa Champa. Thuật ngữ Awal (gốc từ Ả Rập - Arabic) có nghĩa là “đầu tiên, trước, sơ khai” để ám chỉ cho những người Chăm đã theo Islam từ trước triều đại vua Po Rome (1627-1651) và chỉ chấp nhận Po Allah Thượng đế, là Đấng Tối cao và Duy nhất.  Ahier (Akhir): Là người Chăm đã theo tôn giáo Hindu (Ấn giáo: thờ thần Brahma, Vishnu, Shiva, …) từ khi lập quốc (thế kỷ 2) cho đến thế kỷ 15 khi Champa sụp đổ Thành Đồ Bàn (Vijaya), đây cũng là giai đoạn mà Hindu sụp đổ trên toàn Đông Nam Á, và đây cũng là cơ hội cho Islam phát triển mạnh tại Champa. Thuật ngữ Ahier (gốc từ Ả Rập) có nghĩa là “muộn, sau” để ám chỉ cho người Chăm theo Hindu trước kia thờ tam vị thần Brahma, Vishnu, Shiva, … đến thế kỷ 17 chấp nhận bỏ thờ ba vị thần trên và chấp nhận thờ phượng Po Allah như vị thượng đế Tối Cao. Po Allah xuất hiện trong cộng đồng Chăm Ahier là Thượng đế Duy nhất, nhưng tín đồ Ahier vẫn còn ảnh hưởng tín ngưỡng, văn hóa bản địa như tiếp quản và chăm sóc trên các đền, tháp Champa.