Kate năm 2025, không khí lễ hội Kate (Katé) náo nhiệt khắp các làng Cham tỉnh Ninh Thuận (nay Khánh Hòa) và tỉnh Bình Thuận (nay Lâm Đồng). Tín đồ Cham Ahier đi làm xa quê đang tính từng ngày để về tụ họp sum vầy cùng gia đình, các chàng trai cô gái và bao trai tài, gái sắc đang đua nhau làm đẹp, mua trang sức, may áo truyền thống Cham, cơ hội trong năm để gặp gỡ và trao duyên,… các học sinh, sinh viên mong được chính quyền tỉnh nhà quan tâm được cho nghĩ Kate 3 ngày để về tề tựu cùng với cha mẹ, ông bà, dòng họ và tổ tiên, …

Trong thời gian gần đây, một nhóm cá nhân cực đoan đã tung ra bản kiến nghị kêu gọi Chính phủ Việt Nam công nhận “Tôn giáo Bani”. Bản kiến nghị được đính kèm danh sách chữ ký của một số chức sắc, Sư cả và tín đồ, tạo cảm giác như cả cộng đồng Bani đồng lòng đứng sau. Tuy nhiên, khi tìm hiểu kỹ, sự thật lại hoàn toàn khác: đa số Sư cả cho biết họ bị ép buộc phải ký, thậm chí có những người không biết chữ, không hề hiểu bản kiến nghị viết gì. Điển hình như Sư cả Đàng Láo (Vĩnh Hanh) và Sư cả La Dư (Thành Tín), vốn không hề muốn tham gia nhưng vì sức ép từ nhóm khởi xướng, họ buộc phải ký để tránh mâu thuẫn trong cộng đồng. Một số chức sắc đáng tin cậy khẳng định, việc ép ký không chỉ dừng lại ở lời vận động, mà còn đi kèm sự lôi kéo tinh vi, biến nhiều vị cao tuổi thành công cụ hợp thức hóa cho bản kiến nghị

Ngày 19/9/2025, Ban Tôn giáo Chính phủ ban hành Công văn số 1180/BTGCP-TNTGK trả lời đơn kiến nghị liên quan đến việc đặt tên tôn giáo. Tuy nhiên, nội dung văn bản này bộc lộ nhiều bất cập khi đồng nhất “nguyện vọng của tín đồ” với “thẩm quyền pháp luật”, gây ra những hiểu lầm nghiêm trọng trong công tác quản lý nhà nước về tôn giáo. Công văn 1480 nêu rằng “tên gọi của tôn giáo là do tổ chức tôn giáo quyết định trên nguyên tắc phù hợp với nguyện vọng của đại bộ phận chức sắc, chức việc, tín đồ”. Cách diễn đạt này đi ngược tinh thần Luật Tín ngưỡng, Tôn giáo 2016, bởi theo Điều 30, tên gọi chỉ là một thành phần trong hồ sơ đề nghị công nhận tổ chức tôn giáo, và Điều 31 quy định rõ chỉ khi Bộ Nội vụ ra quyết định công nhận thì tổ chức tôn giáo và tên gọi mới có giá trị pháp lý.

Trong cộng đồng người Cham hải ngoại, cái tên “Vương quốc Champa lưu vong” đang trở thành đề tài bàn tán không ngớt. Không phải vì uy tín hay tầm ảnh hưởng quốc tế, mà bởi sự hài hước đến mức khó tin của cơ cấu quyền lực nơi đây. Điển hình nhất là trường hợp của Tiến sĩ Quảng Đại Cẩn, một người Cham, công dân Mỹ tại Hawaii. Trên giấy tờ của Thành Thanh Dải, ông bỗng dưng trở thành Quốc vương nhiệm kỳ 2025 -2030. Vấn đề ở chỗ: người thân của ông Cẩn trong nước khẳng định chính ông không hề biết mình được phong vương, tất cả chỉ do Thành Thanh Dải tự biên tự diễn trên Facebook. Thế nhưng, cho đến nay, Tiến sĩ Cẩn vẫn chưa hề lên tiếng phản đối. Vậy là một “Quốc vương không biết mình làm vua” đã ra đời, đúng phong cách… kịch ảo hải ngoại.

Ngày 20/9/2025 hàng năm tại Hoa Kỳ, cộng đồng Montagnard (Degar Vijaya, người Thượng Tây Nguyên, Cao Nguyên Champa) đã long trọng tổ chức Lễ tưởng niệm và tôn vinh các chiến sĩ FULRO, lễ tưởng niệm trọng thể 61 năm cuộc vùng lên của FULRO Champa đánh chiếm Buôn Ama Thuột và toàn lãnh thổ Tây Nguyên vào ngày 20/9/1964. ​Đây là dịp để tưởng nhớ quá khứ bi tráng, tôn vinh lòng dũng cảm của người Thượng (Montagnard, Cao nguyên Trung phần - The Central Highlands hay Cao Nguyên Vijaya) và người Cham vùng đồng bằng, đồng thời tri ân các chí sĩ FULRO đã hy sinh vì lý tưởng dân tộc, khát vọng tự do và quyền tự quyết của các dân tộc thiểu số Việt Nam.

Etienne François Aymonier  (26 tháng 2 năm 1844, sinh ra và lớn lên tại  Le Châtelard, Savoie, Pháp  – và qua đời ngày  21 tháng 1 năm 1929, Paris). E.Aymonier tốt nghiệp Trường võ bị Saint Cyr tháng 10 năm 1868 với cấp bậc thiếu úy Thủy quân lục chiến (infanterie de marine), được gửi tới Sài Gòn vào tháng 10 năm 1869. Ông đã tìm hiểu văn hóa các dân tộc bản xứ, nhà ngôn ngữ học, nhà thám hiểm người Pháp, nhà khoa học đầu tiên khảo sát sâu rộng các tàn tích và văn tự của đế chế Khmer ở ​​Cambodge, Siam, Lao và Champa, cũng như nền văn minh Chàm. Le Cambodge (ba tập xuất bản từ năm 1900 đến năm 1904), cho đến ngày nay vẫn là một nguồn tư liệu quan trọng cho các nhà địa lý, sử học và nghiên cứu chữ khắc.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa công bố kế hoạch tổ chức Ngày hội Văn hóa dân tộc Cham lần thứ VI năm 2025 tại tỉnh Khánh Hòa, diễn ra từ ngày 17/10/2025 đến 19/10/2025 tại Quảng trường 16 tháng 4, phường Phan Rang và phường Đông Hải. Sự kiện thu hút gần 600 nghệ nhân, diễn viên và vận động viên quần chúng dân tộc Cham (Chăm) từ 6 tỉnh, thành phố: Khánh Hòa, Gia Lai, Daklak, Lâm Đồng, An Giang và TP. Hồ Chí Minh.

Chỉ trong hơn một tháng, ba lãnh đạo gắn bó lâu năm với tỉnh Ninh Thuận cũ đồng loạt xin nghỉ việc. Tất cả đều được công bố với lý do “cá nhân”. Nhưng lý do ấy không thuyết phục được dư luận. Người gây chú ý nhất là ông Trần Quốc Nam, nguyên Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận, sau sáp nhập giữ chức Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa. Ông Nam từng được đánh giá là gần dân, đặc biệt quan tâm đến chính sách dân tộc. Việc ông đột ngột xin nghỉ khiến cộng đồng Cham và Raglai ở tỉnh Ninh Thuận lo ngại: ai sẽ tiếp tục lắng nghe và bảo vệ tiếng nói của họ?

Những năm gần đây, các phần tử có tư tưởng dân tộc hẹp hòi, tôn giáo cực đoan ở trong và ngoài nước đã lợi dụng bản Tuyên ngôn về quyền của các dân tộc bản địa của Liên hợp quốc để vận động các quốc gia phương Tây, các tổ chức quốc tế công nhận ở Việt Nam có “dân tộc bản địa”. Đồng thời, kích động các dân tộc thiểu số, đặc biệt là đồng bào Chăm, Khmer và các dân tộc thiểu số Tây Nguyên đòi quyền tự quyết. Bài viết phản bác quan điểm “ở Việt Nam có dân tộc bản địa”, đồng thời làm rõ về “quyền dân tộc tự quyết” và “quyền của các dân tộc thiểu số”, từ đó đề xuất giải pháp đấu tranh phòng, chống âm mưu lợi dụng vấn đề dân tộc của các thế lực thù địch nhằm chống phá cách mạng Việt Nam.

Bốn trong số chín nhà sư và Phật tử Khmer Krom – cộng đồng dân tộc bản địa tại Nam Bộ – bị Tòa án Nhân dân tỉnh Long An tuyên tổng cộng 25 năm tù trong phiên sơ thẩm năm 2024 đã được trả tự do dịp Quốc khánh 2/9 vừa qua. Thông tin này được thân nhân của một trong số họ – ông Thạch Hanh, nông dân tại xã Loan Mỹ, huyện Tam Bình, tỉnh Vĩnh Long – xác nhận với BBC News Tiếng Việt. Nhóm chín nhà sư và Phật tử Khmer Krom bị bắt năm 2023 tại Vĩnh Long, sau đó bị kết án vào năm 2024, đã thu hút sự chú ý của các tổ chức nhân quyền quốc tế. Ngày 25/8/2025, Văn phòng Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc (OHCHR) ra thông cáo báo chí, trong đó các chuyên gia LHQ nêu rõ: “Chúng tôi quan ngại sâu sắc trước những báo cáo về tình trạng đàn áp ngày càng gia tăng đối với người Khmer Krom – một cộng đồng dân tộc bản địa ở Việt Nam. Điều này bao gồm giam giữ tùy tiện các nhà sư và nhà hoạt động, hạn chế quyền tự do tôn giáo, ngôn ngữ và văn hóa, cũng như việc sử dụng các điều luật mơ hồ để hình sự hóa các hoạt động ôn hòa.”