Ngày 19/9/2025, Ban Tôn giáo Chính phủ ban hành Công văn số 1180/BTGCP-TNTGK trả lời đơn kiến nghị liên quan đến việc đặt tên tôn giáo. Tuy nhiên, nội dung văn bản này bộc lộ nhiều bất cập khi đồng nhất “nguyện vọng của tín đồ” với “thẩm quyền pháp luật”, gây ra những hiểu lầm nghiêm trọng trong công tác quản lý nhà nước về tôn giáo.
Công văn 1480 nêu rằng “tên gọi của tôn giáo là do tổ chức tôn giáo quyết định trên nguyên tắc phù hợp với nguyện vọng của đại bộ phận chức sắc, chức việc, tín đồ”.
Cách diễn đạt này đi ngược tinh thần Luật Tín ngưỡng, Tôn giáo 2016, bởi theo Điều 30, tên gọi chỉ là một thành phần trong hồ sơ đề nghị công nhận tổ chức tôn giáo, và Điều 31 quy định rõ chỉ khi Bộ Nội vụ ra quyết định công nhận thì tổ chức tôn giáo và tên gọi mới có giá trị pháp lý.
Như vậy, nguyện vọng tín đồ chỉ mang tính tham khảo, không thể thay thế quyền định danh vốn thuộc về Nhà nước. Việc công văn diễn giải khác đi đã vô tình trao cho tín đồ một “quyền” vượt quá khuôn khổ pháp lý, tạo ra tiền lệ nguy hiểm.
Thực tế, trong pháp luật Việt Nam cần phân biệt rạch ròi giữa “tôn giáo” và “tổ chức tôn giáo”.
Tôn giáo là danh mục đã được Nhà nước công nhận, hiện nay có 16 tôn giáo như Phật giáo, Công giáo, Tin Lành, Hồi giáo…
Trong khi đó, tổ chức tôn giáo chỉ là một pháp nhân hoạt động hợp pháp trong khuôn khổ tôn giáo đã được công nhận. Điều này có nghĩa rằng chức sắc hay tín đồ không thể tự ý đặt hoặc đổi tên một tôn giáo nằm trong danh mục đã có.
Công văn 1180, khi không viện dẫn điều luật cụ thể, lại tạo cảm giác pháp luật đã “trao quyền” cho tín đồ trong việc đặt tên tôn giáo, dẫn tới nguy cơ hiểu sai phạm vi thẩm quyền của Nhà nước.
Hệ quả có thể thấy rõ trong bối cảnh cộng đồng Cham (Chàm, Chăm) hiện nay, nơi đang tồn tại tranh chấp gay gắt về tên gọi tôn giáo. Hội đồng Sư cả Hồi giáo Bani thì sử dụng tôn giáo "Hồi giáo" với tên tổ chức là “Hồi giáo Bani” để phân biệt với tổ chức "Hồi giáo Islam" theo công văn Số: 6955/BNV-TGCP, ngày 28/12/2020.
Một số người thuộc nhóm dân tộc cực đoan thiếu hiểu biết cho rằng "Bani" là tôn giáo bản địa của dân tộc Cham do tổ tiên dân tộc Cham thành lập, nên chủ trương gọi tôn giáo “Bani”, thậm chí có ý kiến đề nghị đổi thành “Awal” và “Ahier” để phản ánh đúng truyền thống hệ phái.
Khi công văn nhấn mạnh “nguyện vọng tín đồ”, nó chẳng khác nào khoét sâu mâu thuẫn, khiến tranh chấp nội bộ trở nên phức tạp hơn và làm khó cho quản lý nhà nước về tôn giáo.
Nguy hiểm hơn, nếu cách hiểu này được áp dụng rộng rãi, các hệ phái Tin Lành nhỏ như Hội thánh Ân điển, Báp-tít, Trưởng lão, Cơ Đốc Phục Lâm… cũng có thể vin vào “nguyện vọng tín đồ” để đòi hỏi Nhà nước công nhận tổ chức độc lập. Điều đó không chỉ gây phân mảnh hệ thống tôn giáo mà còn làm suy yếu hiệu quả quản lý và tạo ra sự bất bình đẳng trong việc áp dụng luật pháp.
Có thể khẳng định rằng Công văn số 1180/BTGCP-TNTGK ngày 19/9/2025 đã diễn giải sai tinh thần Luật Tín ngưỡng, Tôn giáo, khiến ranh giới giữa nguyện vọng của tín đồ và thẩm quyền công nhận của Nhà nước trở nên mờ nhạt.
Văn bản này không chỉ gây nhầm lẫn trong nội bộ cộng đồng Cham, vốn đang có tranh chấp về tên gọi, mà còn tiềm ẩn nguy cơ tạo tiền lệ pháp lý sai lệch cho các hệ phái tôn giáo khác.
Trước thực trạng đó, Ban Tôn giáo Chính phủ cần sớm rà soát, chỉnh lý hoặc thu hồi công văn, đồng thời ban hành hướng dẫn mới với ngôn ngữ chuẩn xác, viện dẫn cụ thể các điều luật. Đồng thời, cần thiết lập cơ chế tham vấn chính thức với cộng đồng tín đồ và giới nghiên cứu để bảo đảm nguyện vọng văn hóa – bản sắc được lắng nghe, nhưng vẫn đặt trong khuôn khổ pháp luật minh bạch. Chỉ khi đó, quản lý nhà nước về tôn giáo mới vừa giữ được sự nghiêm minh, vừa thể hiện sự tôn trọng và đồng hành cùng các cộng đồng thiểu số như người Cham trong hành trình bảo tồn bản sắc.
Nhắc nhở:
Theo công văn Số: 6955/BNV-TGCP, ngày 28/12/2020 về danh mục các tổ chức tôn giáo, tổ chức được cấp chứng nhận ĐKHĐTG. Tại Việt Nam có 36 tổ chức tôn giáo (thuộc 16 tôn giáo). Tại Mục 6, tôn giáo: Hồi giáo, bao gồm 7 tổ chức tôn giáo, như:
1. Ban Đại diện Cộng đồng Hồi giáo TP. Hồ Chí Minh (Hồi giáo),
2. Cộng đồng Hồi giáo (Islam) tỉnh An Giang (Hồi giáo),
3. Hội đồng Sư cả Hồi giáo Bàni tỉnh Ninh Thuận (Hồi giáo),
4. Cộng đồng Hồi giáo (Islam) tỉnh Tây Ninh (Hồi giáo),
5. Ban Đại diện Cộng đồng Hồi giáo (Islam) tỉnh Ninh Thuận (Hồi giáo),
6. Hội đồng Sư cả Hồi giáo Bàni tỉnh Bình Thuận (Hồi giáo),
7. Ban Quản trị thánh đường Al-Noor Hà Nội.
Hình 1. Theo Công văn số: 6955/BNV-TGCP ngày 28/12/2020 của Bộ Nội vụ, số thứ tự (6) là tôn giáo Hồi giáo, gồm có 7 tổ chức tôn giáo. Danh mục tôn giáo và tổ chức tôn giáo dưới đây: Danh mục tôn giáo và tổ chức tôn giáo Việt Nam
Hình 2. Bà Trần Thị Minh Nga, Phó trưởng Ban Tôn giáo Chính phủ. Ảnh: Sưu tầm trang Ban Tôn giáo Chính phủ.
Hình 3. Bà Trần Thị Minh Nga, Phó trưởng Ban Tôn giáo Chính phủ, ký Công văn gây khó hiểu. Công văn số 1180/BTGCP-TNTGK, Ban Tôn giáo Chính phủ ban hành ngày 19/9/2025, trả lời đơn kiến nghị liên quan đến việc đặt tên tôn giáo. Nội dung Công văn gây hiểu lầm nghiêm trọng trong công tác quản lý nhà nước về tôn giáo.
LINKs: Liên kết
Danh dách Tôn giáo và tổ chức Tôn giáo do Ban Tôn giáo Chính phủ ban hành
Read: Tôn giáo dân tộc Chăm: "Danh bất chính - Ngôn bất thuận"
Video: Tôn giáo dân tộc Chăm, danh bất chính- Ngôn bất thuận
File *.PDF: Tôn giáo dân tộc Chăm: "Danh bất chính - Ngôn bất thuận"
1. Đổi tên "Hồi giáo Bani" thành "Hồi giáo Awal" trong tên tổ chức tôn giáo của Chăm Bani. https://kauthara.org/article/601
2. Tham khảo chứng minh nhân dân tôn giáo: Hồi giáo. https://kauthara.org/article/320
3. Bình Thuận: Dân tộc Chăm không đồng ý từ “Bàni” trong cụm từ: Hồi giáo (Bàni). https://kauthara.org/article/600
4. Bình Thuận: Chăm Bani không đồng thuận từ "Tết" trong cụm từ "Tết Ramưwan". https://kauthara.org/article/599
5. Giáo sĩ Acar là hệ thống AWAL (dòng Hồi giáo tại Champa). https://kauthara.org/article/598
6. Chăm Bani (Chăm có đạo), Awal (Hồi giáo dòng Awal tại Champa). https://kauthara.org/article/597
7. Awal và lịch sử Islam tại Champa. https://kauthara.org/article/395
8. Awal: Hệ phái Hồi giáo Champa. https://kauthara.org/article/536
9. Agama Awal: hệ phái Islam Champa thuộc dòng Sunni. https://kauthara.org/article/535
10. Bani không phải đạo tên "Bani". https://kauthara.org/article/497
11. Ts. Putra Podam phản biện: Inrasara tuyên bố Bani không thực hiện 5 trụ cột Hồi giáo - Trụ cột 2 (SALAT). https://kauthara.org/article/581
12. Người Chăm quan tâm công văn 520/BNV-TGCP của Bộ Nội vụ. https://kauthara.org/article/592
13. Bộ trưởng Bộ Nội vụ trả lời cho cử tri người Chăm về tên gọi tôn giáo. https://kauthara.org/article/587
14. Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh: Hồi giáo là Danh mục tôn giáo Chăm theo Awal. https://kauthara.org/article/552
15. Thư kiến nghị: Giải pháp giải quyết vấn đề tôn giáo ở người Chăm. https://kauthara.org/article/543
16. Giải quyết: Cái gọi là tôn giáo Bani. https://kauthara.org/article/542
17. Tham mưu: Tự điển Chăm định nghĩa Bani = Islam = Hồi giáo = Bani Awal = Agama Awal. https://kauthara.org/article/509
18. Tôn giáo Chăm: Thuận Thiên giả tồn - nghịch Thiên giả vong. https://kauthara.org/article/508
19. Thượng đế Allah hiện hữu khắp làng Chăm Bani ở Champa. https://kauthara.org/article/499
20. Vua Po Rome không phải giáo chủ tôn giáo Chăm. https://kauthara.org/article/419
