Lễ tưởng niệm chiến sĩ Fulro: ghi nhớ quá khứ, thắp sáng tương lai

Written by Ban Biên tập

In category Tin tức

Sep 22, 2025, 7:51 PM

Champa News Editorial Board - Ban Biên Tập Champa.one

Video: Trung tướng Les Kosem lãnh tụ Champa

Ngày 20/9/2025 hàng năm tại Hoa Kỳ, cộng đồng Montagnard (Degar Vijaya, người Thượng Tây Nguyên, Cao Nguyên Champa) đã long trọng tổ chức Lễ tưởng niệm và tôn vinh các chiến sĩ FULRO, lễ tưởng niệm trọng thể 61 năm cuộc vùng lên của FULRO Champa đánh chiếm Buôn Ama Thuột và toàn lãnh thổ Tây Nguyên vào ngày 20/9/1964.

Đây là dịp để tưởng nhớ quá khứ bi tráng, tôn vinh lòng dũng cảm của người Thượng (Montagnard, Cao nguyên Trung phần - The Central Highlands hay Cao Nguyên Vijaya) và người Cham vùng đồng bằng, đồng thời tri ân các chí sĩ FULRO đã hy sinh vì lý tưởng dân tộc, khát vọng tự do và quyền tự quyết của các dân tộc thiểu số Việt Nam.

Cuộc vùng lên ngày 20/9/1964 tại Buôn Ma Thuột là một trong những sự kiện quan trọng trong lịch sử đấu tranh của FULRO. Rạng sáng hôm đó, hàng nghìn chiến binh người Thượng cùng lực lượng FULRO Cham từ các vùng đồng bằng và thị xã đồng loạt đứng lên, chiếm các cơ sở quân sự trọng yếu. Dân làng mang gậy gộc, giáo mác tiếp ứng, dựng rào chắn trên các con đường. Lá cờ FULRO bay phấp phới giữa sương sớm, biểu tượng cho niềm tin và khát vọng tự do của các dân tộc thiểu số.

Sự kiện là dịp tri ân những người đã ngã xuống vì lý tưởng tự do, đồng thời khẳng định tinh thần bất khuất vẫn được tiếp nối nơi thế hệ hôm nay.

Trong bầu không khí thiêng liêng, di ảnh các chiến sĩ được đặt trên bàn phủ vải thổ cẩm truyền thống, cạnh hoa tươi và hương khói. Hình ảnh ấy gợi nhắc ký ức bi tráng về một phong trào từng làm rung chuyển núi rừng Tây Nguyên, nơi hàng ngàn con người đã hiến dâng tuổi trẻ và máu xương để bảo vệ danh dự, công bằng và quyền sống của dân tộc mình.

Buổi lễ có sự hiện diện của thân nhân, cựu chiến sĩ và nhiều thế hệ thanh niên. Nghi thức mặc niệm, dâng hương và cầu nguyện diễn ra trong tiếng chiêng, điệu múa, lời ca truyền thống. Với cộng đồng, các chiến sĩ FULRO không chỉ là những người đã khuất, mà còn là biểu tượng bất diệt của ý chí tự do và lòng quả cảm.

Trong phần chia sẻ, nhiều nhân chứng xúc động hồi tưởng. Một cựu chiến sĩ nghẹn ngào:

“Tôi đã chứng kiến đồng đội ngã xuống ngay bên cạnh mình. Nhiều năm qua, tôi day dứt vì không thể đưa họ về với gia đình. Nhưng hôm nay, thấy cộng đồng còn tưởng nhớ, tôi tin rằng linh hồn họ sẽ được an ủi.”

Một người vợ góa rơi lệ:

“Anh ra đi khi con còn chưa biết gọi cha. Suốt bao năm, tôi mang trong mình nỗi đau và cả niềm tự hào. Hôm nay, nhìn thấy cộng đồng tôn vinh anh, tôi thấy sự hy sinh ấy đã có ý nghĩa.”

Một thanh niên thế hệ mới khẳng định:

“Chúng cháu sinh ra trong hòa bình, nhưng chúng cháu không quên lịch sử. Các chiến sĩ FULRO đã để lại cho chúng cháu một bài học: hãy giữ gìn bản sắc và tiếp tục đấu tranh cho công bằng bằng trí tuệ và tinh thần đoàn kết.”

Đặc biệt, một cựu chiến binh Hoa Kỳ từng tham chiến ở Tây Nguyên cũng phát biểu đầy xúc động:

“Tôi đã từng chiến đấu bên cạnh những người lính FULRO. Họ dũng cảm, kiên cường và sẵn sàng hy sinh tất cả để bảo vệ quê hương. Dù chiến tranh đã qua, nhưng ký ức về họ không bao giờ phai mờ trong trái tim tôi. Hôm nay, được có mặt ở đây, tôi muốn cúi đầu tưởng nhớ những người bạn, những đồng đội Montagnard đã nằm lại nơi núi rừng.”

Sau phần tưởng niệm, cộng đồng tổ chức các hoạt động văn hóa – nghệ thuật: chiêng, múa, hát và ẩm thực truyền thống. Đây là cách khẳng định rằng bản sắc Montagnard không chỉ còn trong ký ức, mà vẫn tiếp tục hiện hữu và phát triển.

Buổi lễ khép lại trong niềm xúc động và tự hào. Lời hứa chung được cất lên: máu của các chiến sĩ FULRO đã hòa vào đất, nhưng ngọn lửa tự do, công bằng và nhân phẩm mà họ thắp sáng sẽ tiếp tục soi đường cho thế hệ Montagnard hôm nay và mai sau.

Champa News - Báo Điện tử Champa

Champa News Editorial Board - Ban Biên Tập Champa.one

Website: Champa.one

Hình 1. Một số di ảnh trong ngày tưởng niệm chiến sĩ FULRO.

Hình 2. Bảng "Dega day Celebration" trong ngày tưởng niệm chiến sĩ FULRO.

Hình 3. Một số hình ảnh "Dega day Celebration" trong ngày tưởng niệm chiến sĩ FULRO.

Hình 4a, 4b, 4c. Hiệu kỳ FULRO (1968 - 1992), do phái đoàn Bajaraka, Les Kosem (Chăm Campuchia), Um Savuth (Khmer Krom) thống nhất. Ảnh: Wiki.

Ý nghĩa: Hiệu kỳ FULRO (lá cờ) hình chữ nhật gồm ba sọc: màu xanh biển (tượng trưng cho biển cả), màu đỏ (biểu tượng của đấu tranh) và màu xanh lá cây (màu của núi rừng). Trên dòng sọc đỏ có ba ngôi sao tượng trưng cho ba mặt trận của FULRO: Champa, Campuchia Krom và Campuchia Nord. Ngôi sao màu trắng tượng trưng quốc gia không còn vương.

Hình 5. Hiệu kỳ “Mặt trận Giải phóng Champa” (1962 - 1975). Tiếng Pháp (Front pour la libération du Champa; viết tắt FLC), là một tổ chức hoạt động tại tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận và Tây Nguyên Việt Nam, dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Y Bham Enoul và Thiếu tướng Les Kosem. Ảnh: Fulro.

Ý Nghĩa: Hiệu kỳ Champa (tiếng Chăm: Dok Champa), gồm 9 sọc đỏ và trắng xen kẽ nhau nằm ngang đại diện cho tư cách bình đẳng và bên trái có một hình chữ nhật màu trắng xanh mang trăng lưỡi liềm (Aia Bulan) và ngôi sao 5 cánh (Batuk). Ngôi sao 5 cánh đại diện cho sự thống nhất giữa các tiểu bang như Indrapura, Amaravati, Vijaya, authara và Panduranga. Lưỡi liềm đại diện cho Hồi giáo là quốc giáo của Champa; nền xanh da trời tượng trưng cho sự thống nhất của nhân dân Champa; ngôi sao và lưỡi liềm trước đó màu vàng là màu hoàng gia Champa, nhưng nay Champa không còn vua nên đổi thành màu trắng (Quốc gia Hồi giáo không còn vương).

Hình 6. Hiệu kỳ Mặt trận Giải phóng Cao Nguyên Champa (1964 - 1992). Tiếng Pháp (Front de Libération des Hauts Plateaux, FLHP) tức FULRO Thượng, do Y Bham Enuol chỉ huy, hoạt động ở Cao Nguyên và tỉnh Mondulkiri. “Mặt trận Giải phóng Cao Nguyên Champa” còn gọi là “Mặt Trận Giải Phóng Dega-Chàm” hay Mặt trận 1 của FULRO. Ảnh: Fulro.

Ý nghĩa: Hiệu kỳ có 9 sọc xanh và trắng, xanh biển (biểu tượng hòa bình) và trắng (biểu tượng niềm hy vọng) xen kẽ nhau nằm ngang đại diện cho tư cách bình đẳng. Phần bên trái có hình trăng lưỡi liềm và ngôi sao đều màu trắng trên nền xanh lá cây (biểu tượng cho thịnh vượng), ngôi sao biểu tượng 5 tiểu bang Champa, lưỡi liềm đại diện cho Hồi giáo là Quốc giáo Champa. Phần bên phải màu đỏ (biểu tượng cho đấu tranh và lòng dũng cảm).

Hình 7. Trung Tướng Les Kosem ( 1927 - 1976). Lieutenant General Les Kosem ( 1927 - 1976). Ảnh edit: Putra Podam.

Hình 8. Y Bham Enuol sinh năm 1923 là sáng lập viên của phong trào Bajaraka (1958-1964), sau đó Chủ Tịch Mặt Trận Giải Phóng Cao Nguyên Champa (1964-1975) tức là một thành viên nằm trong tổ chức đấu tranh liên hiệp mang tên là Fulro (Mặt Trận Thống Nhất Đấu Tranh Của Các Sắc Tộc Bị Áp Bức) có trụ sở tại Campuchia. Ghi chú: Y Bham Enuol, là Chủ Tịch Mặt Trận Giải Phóng Cao Nguyên Champa (tức Chủ tịch Mặt trận 1, chứ không phải Chủ tịch FULRO), Chủ tịch FULRO là Quốc vương Norodom Sihanouk, là Thái thượng vương của vương quốc Campuchia. Ảnh: Fulro.

Hình 9. Y Bham Enoul (trái) - Đàng Năng Giáo (Cham Phan Rang). Ảnh: Fulro.

Hình 10. Huỳnh Ngọc Sắn (Ja Mrang), một nhà giáo, nhà thơ, nhà sáng tác âm nhạc. Nhạc phẩm “Harei Patatom Mbaok - ꨨꨣꨬ ꨚꨓꨯꨱꩌ ꨡꨯꨱꩀ” (Ngày sum họp) là minh chứng tiêu biểu: ca khúc ấy không phải là lời từ biệt cá nhân, mà là bản tráng ca phản ánh thời khắc lịch sử loạn lạc giữa rừng thiên nước độc, niềm khao khát một ngày đoàn tụ anh em đồng đội để cùng bàn chuyện đại sự đấu tranh vì lý tưởng dân tộc. Ca khúc “Harei Patatom Mbaok - ꨨꨣꨬ ꨚꨓꨯꨱꩌ ꨡꨯꨱꩀ” do tác giả Huỳnh Ngọc Sắn sáng tác đã trở thành một biểu tượng tinh thần của người Cham trong phong trào FULRO, đồng thời là thông điệp trường tồn gửi đến thế hệ sau: trung thành với bản sắc, kiên định với tự do và bất khuất trước mọi nghịch cảnh.

Hình 11. Trung tướng Nguyễn Khánh (8/11/1927 - 11/1/2013), là một chính khách Việt Nam Cộng Hoà, ông từng giữ chức vụ Nguyên thủ quốc gia (Quốc trưởng) và thủ tướng của Việt Nam Cộng hòa và kiêm luôn các chức Tổng tư lệnh và Tổng Tham mưu trưởng Quân lực Việt Nam Cộng hòa trong giai đoạn 1964 - 1965, đang xem hiệu kỳ FURO tại Phủ Tổng thống.

Hình 12. Y Bham Enoul (Chủ tịch mặt trận 1 giải phóng Champa) dưới lá cờ Mặt trận Giải phóng Champa (1962 - 1975). Tiếng Pháp (Front pour la libération du Champa; viết tắt FLC), là một tổ chức hoạt động tại tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận và Tây Nguyên Việt Nam, về sau được hợp nhất với Mặt trận Giải phóng Cao Nguyên Champa. Ảnh: Fulro.

Hình 13. FULRO và Hiệu kỳ Mặt trận 1, “Mặt trận Giải phóng Cao Nguyên Champa” tại biên giới Tây Nguyên-Campuchia. Y Bham Enuol là Chủ Tịch Mặt Trận Giải Phóng Cao Nguyên Champa, tức là một thành viên nằm trong tổ chức đấu tranh liên hiệp mang tên là Fulro (Mặt Trận Thống Nhất Đấu Tranh Của Các Sắc Tộc Bị Áp Bức) có trụ sở tại Campuchia. Ảnh: Fulro.

Hình 14. Trung Tướng Les Kosem (sắc tộc Cham - hình bên trái) [phó chủ tịch mặt trận 1] và Chủ tịch Y Bham Enoul (sắc tộc Rhade - hình bên phải) [chủ tịch mặt trận 1]. Ảnh: Fulro

Hình 15. Huỳnh Ngọc Sắn (Ja Mrang, ngồi giữa đeo kính đen), cùng chiến sĩ FULRO Cham trên chiến trường Campuchia. Ảnh: Fulro.

Hình 16. Huỳnh Ngọc Sắn (Ja Mrang, ngồi giữa đeo kính đen), cùng chiến sĩ FULRO Cham trên chiến trường Campuchia. Ảnh: Fulro.

Hình 17. Hiệu kỳ Mặt trận 1, “Mặt trận Giải phóng Cao Nguyên Champa” treo trước nhà Sàn Ede tại buôn Ako Dhong-Daklak. Ảnh chụp 2005 bởi Putra Podam.

Hình 18. Hiệu kỳ “Mặt Trận Giải Phóng Champa” (khu vực Cao Nguyên và đồng bằng duyên hải từ Phú Yên đến Phan Thiết), tiếng Pháp (Front de Libération du Champa, FLC) tức FULRO Cham do Les Kosem làm lãnh đạo. Trong đó có “Mặt Trận Giải Phóng Cao Nguyên” tiếng Pháp (Front de Libération des Hauts Plateaux, FLHP) tức FULRO Thượng do Y Bham Enuol lãnh đạo. Sau này hình thành “Mặt Trận Giải Phóng Cao Nguyên Champa”, còn gọi là “Mặt Trận Giải Phóng Dega-Chàm”.