Po Nrop (Nik Ibrahim) được Sultan của Patani bổ nhiệm làm Datu của Kelantan vào năm 1634, làm tướng soái tại Kelantan, ba năm sau đó, ông được phong làm Vua của Patani vào năm 1637. Sau khi lên ngôi vua, Po Nrop lấy niên hiệu: Sultan Nik Ibrahim Bin Nik Mustafa, mà người Champa thường gọi là Po Nrop (Datu Kelantan 1634-1637; Raja Campa 1637-1684). Sau này về Champa làm vua kế vị Po Rome.

Imam Đạo Ngọc Hùng, người Chăm Bani là một chức sắc theo Islam Awal (Agama Awal) mà tiếng Việt gọi Hồi giáo dòng Awal. Đạo Ngọc Hùng đang sinh hoạt tôn giáo tại Thánh đường Phước Nhơn (Magik Haluw Pamblap Baruw), xã Xuân Hải, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận. Theo thông tin bà Đạo Thị Hảo cho biết; Imam Đạo Ngọc Hùng lợi dụng người thân đến nhà bà Đạo Thị Hảo năn nỉ xin vay số tiền 80 triệu đồng, nhưng không ghi giấy mượn tiền do nghĩ rằng Imam Đạo Ngọc Hùng là một vị Imam uy tín.

Po Patao At (1541-1567 hay1553-1579), vị vua theo Agama Islam (tức tôn giáo: Hồi giáo). Theo biên niên sử Champa Sakkarai dak rai Patao thì Po Patao At là cháu của Pô Kunarai (1541-1553), lên ngôi năm Sửu, thoái vị năm Thỏ, trị vì 27 năm. Ngài có một vương hậu Champa tên Bia Kati và một hoàng tử tên Cei Sak Malaow. Đầu tiên, ngài xây dinh riêng ở ngoài Biuh Bal Batsinâng (Hamu Linâng, phía sau làng Chăm Phú Nhuận, Phanrang). Theo Hán Việt thì Po At có tên là Bà Ất (1553-1579). Po Patao At là vị vua cuối cùng của triều đại Po Mahosarak, nhưng vì hoàn cảnh lịch sử Champa, nên những tài liệu chi tiết liên quan đến khoa học lịch sử của ngài ở trong cộng đồng Chăm rất ít người còn lưu trữ, chỉ còn lưu lại vài truyền thuyết.

Awal và Ahier là tiếng Ả Rập để chỉ tín đồ Chăm theo thờ phượng Pô Allah giai đoạn trước và giai đoạn sau. Awal: trở thành một hệ phái mới tại Champa do ảnh hưởng văn hóa bản địa, là một tôn giáo độc thần, chỉ thờ phượng Thượng đế Allah, Đấng Tối Cao, Duy Nhất và Muhammad là vị Thiên sứ (Nabi) cuối cùng được Allah mặc khải Thiên kinh Koran. Awal (Hồi giáo đầu tiên, Hồi giáo cũ, Hồi giáo sơ khai) ảnh hưởng từ Sunni. Awal là một hệ phái thuộc Hồi giáo Champa (Islam Champa), khác với trên 73 nhánh Islam trên thế giới như: Islam Sunni của Ả Rập, Islam Shia của Iran, Islam Ahmadi (Ahmadiyya) của Pakistan, Islam Kharijite của Oman, Islam Sufi của Libya, Sudan, Islam Wahabi, …

Theo Ts. Putra Podam, thánh đường Hồi giáo Chính thống (Islam), thánh đường Awal (Hồi giáo dòng Awal), hay thánh đường Islam theo hệ phái Sun-ni, hệ phái sa-ri-a, hệ phái ha-na-phi, hệ phái sa-phi, hệ phái a-ma-đi, hệ phái kha-ri-tê, hệ phái CAllahm và hơn 173 hệ phái khác của Islam, thì không quy định trên thánh đường phải ghi chữ gì, hay treo thứ gì hay treo hình gì? Tùy theo quy định của mỗi địa phương trên cổng chính mặt tiền của thánh đường thường ghi chữ “Allah” và “Muhammad” bằng tiếng Ả Rập, nhưng đây cũng không phải điều bắt buộc.

Giáo sĩ (Acar) của Hồi giáo (Awal) là những người có nhiệm vụ thực hiện một số lễ tín ngưỡng Chăm liên quan đến tập tục của Chăm Awal như lễ tảo mộ, lễ tưởng nhớ tổ tiên, lễ báo phước tổ tiên vào cuối tháng 8 Hồi lịch (Shaban), cũng như lễ lớn của tôn giáo như: lễ chay tịnh vào tháng 9 Hồi lịch Ramadan (Ramawan), lễ kết thúc tháng Ramadan gọi là Tabiak aek (Eid al-Fitr), hay đại lễ Eid al-Adha (Waha) vào tháng Dhu al-Hijja cuối tháng 12 Hồi lịch.

Thứ kỷ 17, Hồi giáo (Islam) phát triển cực mạnh và hưng thịnh ở Panduranga Champa. Qua nhiều biến cố của lịch sử cũng như tình hình xung đột tôn giáo ngày càng trầm trọng trong cộng đồng người Chăm, theo các nghiên cứu Tây Phương vào thế kỷ 17, triều đình thời vua Po Rome (1627-1651) đã giải quyết, hóa giải vấn đề dân tộc, tôn giáo bằng cách đưa người Chăm theo Balamon (Hindu) trước đó cải đạo thành Ahier (Chăm Ahier: Hồi giáo mới). Nghĩa là Chăm Ahier phải thờ phượng Allah như một Đấng Tối Cao, sau đó có nhiệm vụ tiếp quản và chăm sóc tháp và một số tín ngưỡng Champa. Còn tín đồ Islam lúc đó cũng có một tên gọi mới theo thuật ngữ là Awal (Hồi giáo cũ hay Hồi giáo dòng Awal).

​Kính thưa toàn thể con dân Champa, độc giả, và các bạn trẻ yêu quý Báo Điện Tử Kauthara. Nhân dịp năm mới Tây lịch 2024, để đón chào một năm mới đầy ý nghĩa, thay mặt Tổng Biên tập Kauthara và Champa Bani Quốc Tế, tôi xin gửi đến toàn thể tộc người Champa, độc giả và các bạn trẻ, … lời chúc mừng năm mới hạnh phúc, sức khỏe và công việc luôn được thuận lợi.

​Công văn mang ký Số: 520 của Bộ nội vụ - Tôn giáo chính phủ ký ngày 13 tháng 02 năm 2023 của Bộ trưởng Bộ Nội vụ về việc trả lời kiến nghị cử tri của đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Thuận theo Công văn số: 2018/BDN ngày 30/12/2022 của Ban Dân nguyện thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội chuyển kiến nghị tới Quốc hội sau kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa 15. Nội dung kiến nghị: “Hiện nay, cử tri theo tôn giáo Bàni không có thông tin chính xác cụ thể, trên hệ thống sơ sở dữ liệu quốc gia chỉ ghi chung chung là Hồi giáo thì chưa chính xác. Cử tri kiến nghị xem xét, bổ sung nội dung các tôn giáo cụ thể vào cơ sở dữ liệu quốc gia”.

Năm 1832 đánh dấu năm từ trần của Lê Văn Duyệt, tổng trấn Gia Định Thành. Lợi dụng cơ hội này, vua Minh Mệnh xua quân chinh phạt và thống trị toàn bộ lãnh thổ Champa sau đó xóa bỏ danh xưng của vương quốc này ra khỏi bản đồ thế giới, tiếp tục thực hiện chính sách hà khắc như lao động khổ sai, thuế nặng, chính sách đồng hóa xóa bỏ nhiều luật tục, chà đạp tôn giáo, tín ngưỡng của thần dân Champa, … Do đó, nhân dân Champa đã vùng dậy chống lại kẻ xâm lược nhằm giải phóng vương quốc champa khỏi ách thống trị của Minh Mệnh. Khởi đầu cho phong trào này là cuộc khởi nghĩa của Katip Sumat (1833-1834)