Họ tên: Huỳnh Ngọc Sắn (Ja Mrang)Trong những năm tháng lịch sử đầy biến động của miền Trung Việt Nam, khi bom đạn, đói nghèo và chia cắt bủa vây từng ngôi làng, đã xuất hiện những con người lặng lẽ hiến dâng cả đời mình cho dân tộc. Một trong những tên tuổi ấy là Huỳnh Ngọc Sắn – nhà giáo, nhà thơ, nhà đấu tranh Cham. Ông bước vào lịch sử không phải bằng hào quang của một vị tướng, mà bằng lý tưởng sắt son, bằng ngọn lửa trung thành với cội nguồn dân tộc. Dù ra đi trong lặng lẽ, ông vẫn để lại di sản tinh thần sâu đậm, sống mãi trong ký ức cộng đồng.
* Khởi nguồn từ lòng yêu nước
Sinh ra tại Mỹ Nghiệp, Phan Rang, Huỳnh Ngọc Sắn (Ja Mrang) sớm hấp thụ tinh thần và ý thức hệ dân tộc. Ông rời quê hương để gia nhập tổ chức FULRO tại Campuchia, nơi ông hợp tác với các lãnh đạo như Trung tướng Lekosem, Y Bham Enuol,... trong hoạch định chiến lược và tổ chức các chiến dịch nhằm bảo vệ quyền lợi cộng đồng Cham cũng như các dân tộc thiểu số Nam Trung Bộ.
* Tinh thần dân tộc và lý tưởng bất khuất
Huỳnh Ngọc Sắn kiên định với phương châm sống:
“Thà chịu vong quốc, chứ không chịu thân phận vong thân.”
Ông đặt lợi ích cộng đồng lên trên cá nhân, bất chấp hiểm nguy và gian khổ. Mối quan hệ thân tín với Trung tướng Lekosem khẳng định vai trò chiến lược và tầm ảnh hưởng quan trọng của ông trong phong trào, từ hoạch định chiến lược đến điều phối lực lượng.
* Chính quyền đương thời và sự đối lập trong đánh giá
Sau năm 1975, Huỳnh Ngọc Sắn sống dưới sự kiểm soát gắt gao của chính quyền mới. Trên đường tìm cách liên lạc với đồng đội để tiếp tục hành trình đấu tranh ở bên ngoài, ông không may bị bắt. Những năm tháng trong trại giam khắc nghiệt, thiếu thốn và cô độc đã vĩnh viễn chấm dứt cuộc đời ông.
Đối với chính quyền đương thời, Huỳnh Ngọc Sắn bị gán nhãn là “phản động”, là kẻ chống lại chế độ. Nhưng trong mắt cộng đồng Cham, ông là một chí sĩ dân tộc, biểu tượng của lòng trung thành với cội nguồn và lý tưởng đấu tranh.
* Tên tuổi bị lãng quên
Ông còn được biết đến với bút danh Ja Mrang, qua đó để lại nhiều tác phẩm thơ văn thấm đẫm tinh thần dân tộc. Thế nhưng, nhiều thập niên qua, tên tuổi Huỳnh Ngọc Sắn gần như bị xóa khỏi ký ức công khai. Người ta không dám nhắc đến ông vì lo sợ liên lụy đến tổ chức FULRO – một cái tên bị xem là “cấm kỵ” trong đời sống chính trị. Sự im lặng đó khiến hình ảnh một chí sĩ Cham hết lòng vì dân tộc bị che mờ sau lớp bụi thời gian.
* Âm nhạc và di sản tinh thần
Không chỉ là một nhà giáo, nhà thơ, Huỳnh Ngọc Sắn còn để lại dấu ấn qua âm nhạc. Nhạc phẩm “Harei Patatom Mbaok” (Ngày sum họp) là minh chứng tiêu biểu: ca khúc ấy không phải là lời từ biệt cá nhân, mà là bản tráng ca phản ánh thời khắc lịch sử loạn lạc giữa rừng thiên nước độc, niềm khao khát một ngày đoàn tụ anh em đồng đội để cùng bàn chuyện đại sự đấu tranh vì lý tưởng dân tộc.
Dù nội dung ca khúc chưa được hoàn thiện trọn vẹn, nhưng “Harei Pataom Mbaok” đã trở thành một biểu tượng tinh thần của người Cham trong phong trào FULRO, đồng thời là thông điệp trường tồn gửi đến thế hệ sau: trung thành với bản sắc, kiên định với tự do và bất khuất trước mọi nghịch cảnh.
* Một đời tận hiến trong cô đơn
Huỳnh Ngọc Sắn ra đi mà không có gia đình, không con cái, cũng không để lại tài sản riêng tư. Cả cuộc đời ông chỉ gắn với phấn trắng, trang thơ, ngọn bút và khát vọng tự do cho dân tộc. Chính sự cô độc đến tận cuối đời càng làm nổi bật phẩm cách của một con người đã chọn lý tưởng làm mái ấm, chọn dân tộc làm gia đình, chọn tự do làm di sản duy nhất để lại cho hậu thế.
* Nhìn lại để không lãng quên
Ngày nay, khi xã hội đã bước sang một giai đoạn mới, việc khôi phục ký ức lịch sử và trả lại vị trí xứng đáng cho những chí sĩ như Huỳnh Ngọc Sắn là điều cần thiết. Ông không chỉ là một nhân vật gắn với phong trào FULRO, mà còn là đại diện tiêu biểu cho khát vọng tự do, công bằng và bảo vệ bản sắc văn hóa Cham.
Ghi nhớ Huỳnh Ngọc Sắn không phải để khơi lại hận thù, mà để nhắc nhở các thế hệ hôm nay và mai sau rằng: có một người con Cham đã chọn sống và chết cho lý tưởng, để ngọn lửa tự do và bản sắc không bao giờ tắt trong tâm thức dân tộc.
Hình 1. Huỳnh Ngọc Sắn (Ja Mrang), sinh ra tại thôn Mỹ Nghiệp (Palei Chakleng), Phan Rang (Panrang), Ninh Thuận (Khánh Hòa - Việt Nam), Panduranga - Champa. Ja Mrang, rời quê hương để gia nhập tổ chức FULRO tại Campuchia, nơi ông hợp tác với các lãnh đạo như Trung tướng Lekosem, Y Bham Enuol,... trong hoạch định chiến lược và tổ chức các chiến dịch nhằm bảo vệ quyền lợi cộng đồng Cham cũng như các dân tộc thiểu số Nam Trung Bộ.
Hình 2. Huỳnh Ngọc Sắn (Ja Mrang, đeo kính ngồi giữa) cùng chiến sĩ FULRO Cham tại chiến trường Campuchia. Tổ chức này chủ trương đấu tranh cho quyền tự quyết của các sắc tộc thiểu số, thực hiện chiến tranh du kích để ly khai vùng Tây Nguyên (Cao Nguyên Vijaya - Champa) khỏi lãnh thổ Việt Nam.
Hình 3. Sau năm 1975, Huỳnh Ngọc Sắn (Ja Mrang), sống dưới sự kiểm soát gắt gao của chính quyền mới. Trên đường tìm cách liên lạc với đồng đội để tiếp tục hành trình đấu tranh ở bên ngoài, ông không may bị bắt. Những năm tháng trong trại giam khắc nghiệt, thiếu thốn và cô độc đã vĩnh viễn chấm dứt cuộc đời ông. Đối với chính quyền đương thời, Huỳnh Ngọc Sắn bị gán nhãn là “phản động”, là kẻ chống lại chế độ. Nhưng trong mắt cộng đồng Cham, ông là một chí sĩ dân tộc, biểu tượng của lòng trung thành với cội nguồn và lý tưởng đấu tranh.
Hình 4. Huỳnh Ngọc Sắn (Ja Mrang), một nhà giáo, nhà thơ, nhà sáng tác âm nhạc. Nhạc phẩm “Harei Patatom Mbaok - ꨨꨣꨬ ꨚꨓꨯꨱꩌ ꨡꨯꨱꩀ” (Ngày sum họp) là minh chứng tiêu biểu: ca khúc ấy không phải là lời từ biệt cá nhân, mà là bản tráng ca phản ánh thời khắc lịch sử loạn lạc giữa rừng thiên nước độc, niềm khao khát một ngày đoàn tụ anh em đồng đội để cùng bàn chuyện đại sự đấu tranh vì lý tưởng dân tộc. Ca khúc “Harei Patatom Mbaok - ꨨꨣꨬ ꨚꨓꨯꨱꩌ ꨡꨯꨱꩀ” do tác giả Huỳnh Ngọc Sắn sáng tác đã trở thành một biểu tượng tinh thần của người Cham trong phong trào FULRO, đồng thời là thông điệp trường tồn gửi đến thế hệ sau: trung thành với bản sắc, kiên định với tự do và bất khuất trước mọi nghịch cảnh.
-----***-----
