Name: Haji.Prof.PhD.Putra Podam (Văn Ngọc Sáng)

Người Cham, thần dân của Vương quốc Champa, mang trong mình hàng nghìn năm lịch sử đấu tranh, xây dựng và bảo vệ bản sắc dân tộc. Champa từng làm chủ miền Trung Việt Nam, là trung tâm thương mại, văn hóa và chính trị sôi động kết nối với nhiều nền văn minh châu Á và Đông Nam Á. Những giá trị này hình thành hệ thống nông nghiệp, kiến trúc, kinh tế biển và nghệ thuật đặc trưng, tạo nền tảng cho bản sắc Cham tồn tại đến ngày nay.

Sau khi Champa suy vong năm 1832 mất hoàn toàn phía Nam Panduranga qua cuộc Nam tiến của chúa Nguyễn, và tiếp tục mất Nam Bàn (Tiểu quốc Jarai hay Cao Nguyên Vijaya hay 5 tỉnh Tây Nguyên vào năm 1954) qua cuộc Tây tiến của Ngô Đình Diệm, cộng đồng Cham và thần dân Champa bắt đầu hòa nhập vào xã hội Việt Nam. Họ tham gia các hoạt động kinh tế, chính trị và xã hội, đồng thời giữ gìn ngôn ngữ, phong tục, lễ hội và các giá trị văn hóa truyền thống, làm cầu nối văn hóa và lịch sử giữa quá khứ và hiện tại. Sự hiện hữu này thể hiện khả năng thích nghi, đồng thời củng cố vị thế của người Cham trong xã hội đa dạng và phong phú của Việt Nam.

Ngay sau giải phóng miền Nam, Cố Tổng Bí thư Lê Duẩn đã trực tiếp thăm cộng đồng Cham và chỉ thị chính quyền các cấp tăng cường quan tâm, thực hiện đầy đủ các chính sách ưu tiên dành cho dân tộc này, vượt trội so với thời Việt Nam Cộng hòa. Chỉ đạo này vừa mang giá trị biểu tượng, vừa khẳng định quyết tâm chính trị nhằm bảo đảm quyền lợi và vai trò chiến lược của Người Cham trong tiến trình xây dựng quốc gia.

Qua lịch sử và hiện thực, cộng đồng Cham chứng minh sự kiên cường và khả năng thích nghi. Tuy nhiên, bài học FULRO nhấn mạnh rằng khi quyền lợi dân tộc thiểu số bị bỏ quên, nguy cơ phản kháng vẫn hiện hữu. Theo Dr. Benjamin Day (Mỹ) – học giả nghiên cứu FULRO và các dân tộc thiểu số Việt Nam, phong trào này phản ánh bức xúc lâu dài trước sự thiếu minh bạch trong cơ chế chính sách. Ngay cả khi cộng đồng trung thành với Đảng và Nhà nước, nếu tiếng nói không được lắng nghe, nguy cơ phản kháng là điều khó tránh khỏi.

Hiện nay, nhiều cán bộ Cham đã được đào tạo và giữ các vị trí quan trọng trong hệ thống chính quyền, chứng minh năng lực và sự trung thành. Song, một vài cán bộ Cham bị xử lý hành chính hoặc kỷ luật một cách vô lý, mang màu sắc kỳ thị dân tộc, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến niềm tin của cộng đồng. Nhiều con em Cham được cử đi học nhưng chưa được bố trí việc làm phù hợp, làm giảm hiệu quả đào tạo và ảnh hưởng niềm tin vào chính sách phát triển.

Bên cạnh đó, nhà nước đã ban hành nhiều thông tri và chính sách chuyên đề dành cho người Cham, nhằm bảo vệ quyền lợi, phát triển kinh tế – xã hội và bảo tồn văn hóa, nhưng thực tế triển khai tại một số địa phương chưa đúng mức, dẫn đến hiệu quả chưa cao và vẫn còn những bức xúc kéo dài trong cộng đồng.

Trong lĩnh vực kinh tế – xã hội, người Cham tham gia tích cực, nhưng tại một số địa phương, thu hồi và cưỡng chế đất đai còn cảm tính, thiếu minh bạch, dẫn đến khiếu kiện vượt cấp và phản ứng cộng đồng. Văn hóa và di sản cộng đồng cũng đối diện nguy cơ: Trường Trung học Po Klong (Phan Rang), Trung tâm nghiên cứu văn hóa Cham và Ban Biên Soạn Soạn Chữ Cham (BBSSCC) theo thời gian đã bị xóa sổ hoặc mất chức năng ban đầu, làm suy giảm sức mạnh của các cơ quan đặc thù và niềm tin vào chính sách bảo tồn văn hóa.

Việc duy trì các cơ quan đặc thù cho dân tộc Cham là hết sức cần thiết. Những cơ quan này không chỉ bảo tồn ngôn ngữ, lễ hội, nghệ thuật và lịch sử, mà còn là cầu nối giữa cộng đồng và chính quyền, tạo cơ hội cho cán bộ Cham phát huy vai trò trong quản lý xã hội và chính sách. Khi các cơ quan này được duy trì và phát triển, Người Cham sẽ giữ vững bản sắc, phát huy năng lực và đóng góp tích cực cho sự phát triển chung của đất nước.

Để khắc phục những vấn đề này, cần thực thi chính sách đất đai và phát triển kinh tế minh bạch, tạo điều kiện cho học tập và phát triển nghề nghiệp, đồng thời bảo vệ bản sắc văn hóa, khuyến khích sự tham gia tích cực của cộng đồng trong các hoạt động xã hội. Trọng dụng nhân sự Cham, bảo vệ họ khỏi quyết định cảm tính và kỳ thị sắc tộc, cùng việc triển khai hiệu quả các thông tri và chính sách chuyên đề là điều cần thiết. Đặc biệt, tại các vùng có đông đảo người Chăm sinh sống, cần bố trí cán bộ gốc Cham giữ các vị trí lãnh đạo, vừa phát huy năng lực, vừa tăng cường niềm tin cộng đồng và đảm bảo quản lý hiệu quả.

Mối quan hệ giữa Người Cham và Chính quyền Việt Nam không phải đối kháng, mà là quá trình hợp tác và xây dựng niềm tin lâu dài. Khi công bằng trong chính sách, trọng dụng nhân sự, bảo vệ cán bộ và tạo cơ hội phát triển đồng đều được thực hiện, cộng đồng vừa giữ vững bản sắc, vừa trở thành đối tác chủ động trong tiến trình phát triển quốc gia. Chính quyền cần đặc biệt quan tâm tới các nhân sĩ trí thức, chức sắc, người uy tín, đặc biệt là Đảng viên và cán bộ giữ vị trí trọng yếu, nhằm phát huy vai trò cầu nối và củng cố niềm tin cộng đồng. Bài học từ Fulro nhấn mạnh: nếu chính sách được thực thi đầy đủ, minh bạch và công bằng, phong trào này sẽ không tái diễn trong tương lai.

Cộng đồng Cham hiện hữu, sinh động và đầy sức sống, là minh chứng cho lịch sử hào hùng, bài học chính sách và khả năng thích ứng trong tiến trình phát triển đất nước. Sự quan tâm toàn diện của chính quyền, kết hợp với vai trò tích cực của cộng đồng, sẽ giúp người Cham tiếp tục duy trì bản sắc, hòa nhập thành phần cộng đồng Việt Nam, và đóng góp cho xã hội hiện đại bền vững.

LINKs: Liên kết

1. Ts.Putra Podam: Tạp chí quốc tế - International Journal

2. Ts.Putra Podam và hành trình đi California (Hoa Kỳ)

3. Ts.Putra Podam gia nhập đạo đảng cộng sản - Phần 1

4. Ts.Putra Podam: Chữ viết Champa và Rumi Champa 2000 - Kauthara

5. Haji Putra Podam: Hệ thống Rumi Champa 2000