Tham khảo

Lý giải tôn giáo: Awal (Hồi giáo Awal) và từ Bani

https://champa.one/article/603

 

Hình 1. Islam và các nhánh Islam dưới lớp vỏ bọc

 

1. Awal Một hệ phái tôn giáo của Champa

Awal: (Tiếng Ả Rập: أوال), trong Thiên kinh Koran có những ngữ nghĩa như sau:

- Awal (al-Awal, “al” là mạo từ): nghĩa là “ban đầu”, “bắt đầu”, “đầu tiên”, “trước tiên”, …tiếng Anh (English) nghĩa “the First" tiếng Chăm nghĩa: ꨕꨨꨵꨮꨭ dahlau).

- Awal (al-Awal): là một trong 99 Đại danh của Allah, Al-Awal là tên thứ tự 73 trong 99 tên của Allah. Nghĩa Đấng Đầu Tiên không có sự khởi đầu và tất cả vạn vật đều do Ngài duy nhất tạo hóa ra chúng.

- Awal Muharam: là tên tháng đầu tiên trong Hồi lịch (Muharam). Do đó, ngày đầu tiên của Muharam là ngày đầu năm mới của người Hồi giáo. Năm Hồi giáo còn gọi năm Hijra (Hijri), năm đầu tiên trong đó có Hijra (di cư của Thiên sứ Muhammad từ Mecca (Makkah) đến Medina (Madinah). Do đó, mỗi năm được đánh thứ tự với “AH”. AH là chữ đầu của cụm từ trong tiếng Latin “Anno Hegirae” (năm Hijra). Năm 2023 dương lịch tương ứng năm AH 1444/1445 (Hồi lịch).

- Rabi’ al-Awal (tiếng Ả Rập: رَبِيع ٱلْأَوَّل , Rabī’ al-Awal ), là tháng thứ ba trong lịch Hồi giáo (Islam). Từ "Rabi" có nghĩa là “mùa xuân” và “al-Awal” có nghĩa là “đầu tiên”. Do vậy, Rabī 'al-Awal có nghĩa là (Tháng đầu tiên mùa xuân hoặc đầu mùa xuân).

- Awal: là một hệ phái tôn giáo Hồi giáo (Islam) của Champa, là tên hệ thống tôn giáo của giáo sĩ (Gru, Imam, Katip, Acar) mà tổ tiên người Champa đã tiếp biến từ thế kỷ 17 (cách đây 400 năm).

- Awal: là một hệ phái tôn giáo tại Champa, kế thừa từ Islam (Hồi giáo), mang nghĩa “tiền Islam”, “Islam từ đầu”, “Islam từ trước”, “Islam ban đầu du nhập vào Champa từ thế kỷ thứ 9 đến nay gần 1200 năm”.

- Awal: là tên một hệ phái tôn giáo của dân tộc Chăm mà giáo sĩ (Acar) hiện đang thực hành với tên gọi “Agama Awal” hay “Bani Awal”.

- Awal (the First): là tên gọi tôn giáo của người Chăm Bani (Chăm có đạo), cùng với “Ahier” (Akhir - the Last) là tên gọi mới (của người Chăm đã từng theo Balamon trước đó từ khi lập quốc thế kỷ 2 và Balamon đã tàn lụi ở Champa và Đông Nam Á ở thế kỷ 15).

- Awal (Hồi giáo cũ) và Ahier (Hồi giáo mới), cả hai hệ phái tôn giáo Awal và Ahier chỉ tồn tại ở Champa, cùng mẫu số chung thờ phượng Allah (Đấng Tạo Hóa và Duy Nhất), ngoài ra các giáo sĩ hệ phái Ahier còn thực hiện nhiệm vụ tiếp quản tháp Champa (bimong Campa), chăm sóc và thực hiện một số lễ tục liên quan để tưởng nhớ, để ghi công ơn một số anh hùng dân tộc và thần linh.

Awal: một hệ phái mới xuất hiện ở Champa do ảnh hưởng văn hóa bản địa Champa, là một tôn giáo độc thần, chỉ thờ phượng Allah là Đấng Tối Cao, Duy Nhất và Muhammad là vị Thiên sứ (Nabi) cuối cùng được Allah mặc khải Thiên kinh Koran. Awal là hệ phái Hồi giáo hay Hồi giáo dòng Awal gồm hai tầng lớp:

Tầng lớp thứ nhất, là Giáo sĩ (Gru, Imam, Katip, Acar) là những vị Ulama (hiền nhân) trực tiếp thờ phượng Allah, Đấng Tối cao, Duy nhất và phục tùng Muhammad là Thiên sứ cuối cùng. Nhiệm vụ của Giáo sĩ (Acar) là trau dồi chương kinh Koran, kiêng cử, hành lễ trong tháng Ramadan (Ramawan), Eid al-Adha (Waha), … và thực hiện các nghi lễ liên quan đến vòng đời của người Chăm Bani (Chăm theo đạo).

Tầng lớp thứ hai, là Thường dân (Gahéh): chỉ phục vụ và phục tùng cho Giáo sĩ (Acar) và gián tiếp thờ phượng Allah. Nhưng lớp tín đồ Thường dân (tầng lớp thứ hai) nếu trang bị đầy đủ kiến thức và Thiên kinh Koran thì cũng có thể trở thành giáo sĩ (Acar) để trực tiếp thờ phượng Allah.

Do vậy, khi bàn đến hệ phái “Awal” (Hồi giáo Awal) thì chúng ta chỉ đề cập đến tầng lớp Giáo sĩ (Acar) và hệ thống hành lễ của Acar chứ không nói đến tín đồ “Awal” thông thường (Gahéh).

Để hiểu thêm chi tiết Awal, hãy tham khảo bài viết: Giáo sĩ Acar là hệ thống AWAL (dòng Hồi giáo tại Champa).

Hình 1. AWAL: hệ phái Hồi giáo Champa. Awal nằm trong 73 nhánh, chi nhánh Islam trên thế giới.

 

2. Awal và lược sử Islam Champa

Khái niệm Islam chính thống giáo là những gì thuộc giáo lý như (thiên kinh Koran, Hadith, ...), còn tín đồ hay người theo Islam cũng như các nhánh, các hệ phái, các chi phái...là họ đang bám vào giáo lý Islam để dần dần hoàn thiện sự chính thống giáo một cách trọn vẹn.

Awal (Hồi giáo Champa), tín đồ Cham theo Islam, đã tin vào Đấng Allah trước triều đại vua Po Rome hòa giải với Cham Ahier. Cham Awal là Cham đã theo Islam và tin vào Đấng Allah từ khoảng thế kỷ 10.

Awal (Hồi giáo Champa) là một hệ phái mới xuất hiện ở Champa được người Cham tiếp nhận như một tôn giáo mới kế thừa từ Islam nhưng tự thay đổi theo cách riêng.

Khi nói đến Awal thì phải nói đến giáo sĩ (Acar) là những người tin vào Đấng Allah, chỉ thờ phượng Đấng Allah duy nhất và phục tùng Muhammad là Thiên sứ cuối cùng được Allah mặc khải Thiên kinh Koran. 

Hình 2. Awal: Hệ phái Hồi giáo Champa. Awal nằm trong 73 nhánh, chi nhánh Islam trên thế giới.

 

a. Tường thuật 73 nhánh từ lời Thiên sứ Muhammad

Thiên sứ Muhammad có phán: Islam sau này sẽ chia thành 73 nhánh, chi nhánh và hệ phái khác nhau.

Lời tường thuật như sau:

Sharh as-Sunnah : Lesson 52: Point 90A
Imaam Barbahaaree rahimahullaah said: And know that Allaah’s Messenger sallAllaahu `alayhi wa sallam said, “My nation will divide into 73 sects; all of them shall be in the Fire except one, and it is the Jamaa`ah; the united body upon the truth.” It was said, “Who are they, O Messenger of Allaah?” He said, “That which I and my companions are upon today."

 

b. Sơ lược 73 nhánh trong Islam

What are the 73 Sects in Islam?

In the name of Allah, the most Beneficent, the most Merciful.

Answer

The Prophet of Allah Sallallahu Alahi Wasalam said, “My Ummah will be divided into 73 sects.  All of them will be in the fire except one.”  The people asked him, “And which one will that be?” He replied, “The one that follows what I and my companions are upon right now.”  (Sunan Tirmizi & Mishkaatul Masaabeeh p.30 v.1)

Out of the 73 sects there are 8 main groups:

   1. Mutazilah

   2. Shia

   3. Khawarij

   4. Murjiyah

   5. Najariyah

   6. Jabariyah

   7. Mushabiha

   8. Naajiyah

Each of the 8 main sects are split up into further branches:

Mutazilah have 20 branches.  Shia’s have 22.  Khawarij have 20.  Murjiyah have 5.  Najariyah have 3.  Jabariyah, Mushabihah and Najiyaah have one each.

Mutazilah are those that believe that a person does all his actions by himself and there is no say of Allah (SWA) on this.  They also believe that one will not be able to see Allah (SWA) on the Day of Judgement and that it is compulsory upon Allah to reward his devout and pious servants and punish his disobedient servants.

Murjiyah are those who believe that when a person says his Kalimah once he will be saved irrespective of how sinful he is.

Najariyah reject the attributes of Allah (SWA) and the speech of Allah (SWA) is like other humans.

Jabariyah believe that humans do not have a say on their actions.

Mushabihah say that Allah (SWA) like humans, has body parts.

Shias follow the religious guidance of the Prophet of Allah Sallallahu Alahi Wasalams’ family (the Ahl al-Bayt) or his descendants known as Shia Imams like Saaiduna Ali Radiallahu Anhu, Saaiduna Hasan and Husain Radiallahu Anhuma etc…

Khawarij are those who initially supported Saaiduna Ali Radiallahu Anhu but later rejected him.

Najiyah are the Ahlus Sunnah Wal-Jamaat.

(Extracted from Mazaahirul Haqq p.232 – p.233 v.1)

Only Allah Knows Best

Mohammed Tosir Miah

Darul Ifta Birmingham.

 

3. Bani không liên quan tên tôn giáo tại Champa

- Từ Bani (gốc từ Ả Rập: باني ), nghĩa là “đạo”, nhưng thường dùng với nghĩa tín đồ thờ phượng Allah (Aluah), Đấng Tối Cao, Duy Nhất và Muhammad (Muhamat) là vị Thiên sứ (Nabi-Rasul) cuối cùng được Allah mặc khải Thiên kinh Quran (Koran).

Theo thuật ngữ thì từ Bani có một số ngữ nghĩa như:

- Bani: trong tiếng Ả Rập dùng để chỉ tín đồ theo đạo thờ thượng đế Allah.

- Theo R.P Durrand (1903), tên gọi Bani là phiên âm theo từ gốc Ả Rập “Beni”, có nghĩa là những “đứa con”.

- Theo E. Aymonier & A. Cabaton (1906), thì Bani “بَانِي hay بني” tiếng Ả Rập nghĩa là “con cháu”, nghĩa theo tôn giáo là “Hồi giáo”. Ngoài ra tự điển còn định nghĩa:

+ Bani Adam: Islam (Hồi giáo),

+ Bani Nabi: Islam (Hồi giáo),

+ Bani Ibrahim: Islam (Hồi giáo),

+ Bani Muhhamad: Hồi giáo

+ Banī Java: Hồi giáo của người Mã Lai.

+ Cham Bani, Bani Cham: Người Chăm theo đạo (Awal - Islam - Hồi giáo),

- Trong Thiên kinh Koran, surah Al-Baqarah câu 40 Allah phán gọi sắc dân Israel rằng:

يبنى إسرءيل (Ya Bani Israel - Hỡi sắc dân Israel!).

- Bani xuất hiện nhiều trong một số surah của Thiên kinh Koran.

- Bani dùng để chỉ sắc dân theo Islam như: Bani Israel (sắc dân Do Thái theo Islam), Bani Chăm (sắc dân Chăm theo đạo mới, đạo Islam).

- Bani là “đạo” thường dùng để chỉ người mới nhập đạo, người có đạo, hay người có đức tin với thượng đế Allah.

Ví dụ: Bani Jawa: người Jawa theo đạo mới hay người Hồi giáo Jawa.

Bani Awal (người Chăm theo Hồi giáo).

- Bani, Bini thường dùng cho tên lót của giới tính nam theo tôn giáo Islam như: Muhammad Bin Bilal Ali, Bin Laden, Muhammad Bin Putra, Cei Sak Bin Bangu, …

- Người Cham thường nói: “Nứ Nì” (tắt của chữ Anak Bani): có nghĩa đứa con của Bani, đứa con theo đạo, hay tín đồ thờ phượng Allah.

- Người Cham còn nói: “Nứ Bì” (viết tắt Anak Nabi, mà Nabi là Danh xưng để chỉ Thiên sứ). Do đó, Anak Nabi mang nghĩa là tín đồ của Thiên sứ Muhammad.

Những lập luận từ nguồn gốc lịch sử tôn giáo Cham và thực tế minh chứng rằng Cham có một tôn giáo là “Awal” đó là giới Giáo sĩ (Acar) hiện đang thờ phượng thượng đế Allah.

Người Cham chưa bao giờ tồn tại một tôn giáo mang tên “Bani”, mà từ Bani chỉ mang nghĩa tín đồ theo đạo thờ phượng Đấng Allah. Những từ thường thấy như: Anak Bani, Cham Bani, Bani Cham, Bani Kur, Bani Jawa, Bani Isael, Bani Islam, Bani Islam Châu Đốc, … và có thể gọi “Bani Ahier” vì Cham theo Hindu từ thế kỷ 2 đến thế kỷ 17 cải đạo Ahier và thờ phượng Allah như Đấng Tối cao cho đến ngày nay.

Cụ thể: Khi thực hiện “lễ cắt bao quy đầu” thì người Cham Islam Nam bộ, Cham Kampuchia, Cham Ninh Thuận hay Bình Thuận đều gọi “Khatan tama Bani” nghĩa chính là lễ cắt bao quy đầu, nhưng thường gọi lễ nhập đạo. Ở đây ám chỉ dĩ nhiên là nhập đạo Islam (Asulam) chứ không mang nghĩa khác như nhập đạo Hindu, Tin Lành, Thiên Chúa giáo hay Phật giáo, …Nhưng đối với người Cham thì cụm từ ‘Khatan tama Bani” (nhập đạo), ám chỉ không phải nhập đạo Hindu, mà nhập đạo mới Islam (Asulam) theo thờ phượng thượng đế Allah.

Từ “Bani” chỉ có nghĩa là đạo hay người Cham nhập đạo mới (ám chỉ tín đồ theo đức tin Allah), hay chỉ nhóm sắc dân Cham tôn thờ Allah, hay đơn giản là người “Có đạo” (Ám chỉ đạo Islam không phải đạo Balamon). Điều này cũng như người Việt gọi hai từ “Xóm đạo”, là xóm những người theo Công giáo, chứ không phải xóm của những người theo Phật giáo, Hòa Hảo hay Cao Đài, …như:

- Bani Catholic: đạo Công giáo,

- Bani Protestant: đạo Tin Lành,

- Bani Hindu: đạo Balamon,

- Bani Islam: đạo Hồi giáo,

- Bani Awal: đạo Hồi giáo (Hồi giáo dòng Awal, nhánh Hồi giáo tại Champa),…

Trước 1963, người Cham Ninh Thuận, Bình Thuận thường gọi người Cham Nam Bộ là người Jawa (người theo Islam), đồng thời cũng tự nhận mình là người Chaam Bani (người Cham theo đạo) và tên Bani ngầm định gán cho hệ phái giáo sĩ (Acar).

Sau năm 1963, sự du nhập trở lại của Islam chính thống giáo tại Sài Gòn vào cộng đồng người Châm Hồi giáo dòng Awal ở Panrang-Panduranga xuất phát từ mối quan hệ chặt chẽ ông Mã Thanh Lâm, Từ Công Xuân (cựu dân biểu) và người Cham Bani Islam Châu Đốc. Từ đây xã hội Cham tại Phan Rang xuất hiện thêm thuật ngữ “Hồi giáo cũ” và “Hồi giáo mới”. “Hồi giáo Cũ” là những người Cham đã theo Hồi giáo dòng Awal thuộc hệ phái Hồi giáo Champa và “Hồi giáo Mới” là những người cải đạo sang Islam chính thống.

Từ đây, “Hồi giáo Mới” là những ai tiếp nhận phong trào đổi mới và “Hồi giáo Cũ” là những người giữ lại quan niệm trước đây dòng Awal. Mỗi người đều hiểu rõ rằng “Hồi giáo Mới” không phải là một tôn giáo mới và hoàn toàn khác Bani. Chính đó, cả hai nhóm đều cho mình là Hồi giáo, còn từ “Cũ và Mới” chỉ để phân biệt sự khác nhau.

Một thời gian sau, cộng đồng mới tìm danh xưng mới để khác biệt với người Bani Awal (Hồi giáo cũ), và họ chọn danh xưng quốc tế là “Islam”, từ đó hình thành tín đồ Islam (theo nghĩa Hồi giáo chính thống), và tín đồ Bani (theo nghĩa hệ phái Hồi giáo Awal), nhưng dần dần tín đồ Bani Awal tự nhận mình là đạo Bani (từ năm 2018, đạo Bani xuất hiện trong Chứng minh nhân dân).

Từ đó, một số người Cham tại Ninh Thuận thường hiểu lầm Bani là đạo tên “Bani”. Người Cham Bani là người Cham theo đạo “Bani”. Đây là cách hiểu sai, không đúng hay không chính xác. Vì trên thế giới không có đạo nào tên Bani.

 

Tham khảo chi tiết thuật ngữ Bani:

Bani không phải tên tôn giáo "Bani" - Cham Bani nghĩa: Cham có đạo.