Dịp đầu năm mới đài VOV nói chuyện online với Ts.Putra Podam về tôn giáo Cham. Đây là nội dung:
VOV: Nhân dịp đầu năm, Đài rất hân hạnh được phỏng vấn Ts.Putra Podam về vấn đề tôn giáo Cham, năm mới anh cảm nhận thế nào?
Putra: Rất cảm ơn anh Yjet, nhân đây xin chúc anh, Đài VOV và toàn thể độc giả yêu mến Báo Điện Tử Kauthara, năm mới hạnh phúc và thành công hơn nữa.
---***---
VOV: Anh Putra Podam cho biết người Cham mình có bao nhiêu tôn giáo?
Putra: Từ khi Champa lập quốc từ thế kỷ 2 (năm 192), theo sử sách, cho đến thế kỷ 17 thì Champa vương quốc đã tiếp nhận hai tôn giáo chính là: Hindu (Hinduism - Ấn giáo) mà hiện nay Ban Tôn giáo Chính phủ và một số người Cham quen gọi Balamon (Brahmanism) và Islam (Hồi giáo từ Ả Rập).
Đến thế kỷ 17, vua Po Rome (tên gọi Islam tại Kelantan: Nik Mustafa) hoặc triều đại vua Po Rome, đã hòa giải tình hình xã hội Cham lúc bấy giờ bằng cách chấp nhận bỏ Hindu (bỏ thờ thần Brahma, Vishnu, Shiva, …Ganesha, …), đây cũng là thời kỳ Hindu bị sụp đổ trên toàn Đông Nam Á nói chung và ở Champa nói riêng.
Vua Po Rome (Nik Mustafa) hoặc triều đại vua Po Rome, thì tín đồ Cham theo Hindu (Ấn giáo) trước kia đã tiếp biến thành tín đồ Cham Ahier (Hồi giáo mới; Ahier - Akhir: nghĩa Hồi giáo Sau Cùng, tiếng Ả Rập), chỉ duy nhất tôn thờ Thượng đế Allah là Đấng Tối Cao và sau đó tôn kính vua chúa, tổ tiên Champa và ảnh hưởng nặng nề văn hóa bản địa Champa.
Thế kỷ 17, Champa không còn tồn tại tôn giáo Hindu (Ấn giáo), nghĩa là Champa không còn tôn thờ ba vị thần tối cao Ấn Độ giáo gồm các thần: Brahma (đấng tạo hóa), Vishnu (đấng bảo hộ), Shiva (đấng hủy diệt), tạo thành bộ tam vị thần Trimurti, thường được gọi là "Brahma-Vishnu-Shiva".
Vua Po Rome (Nik Mustafa) hoặc triều đại vua Po Rome, tôn giáo Agama Islam (đã truyền sang Champa từ thế kỷ 10 đến thế kỷ 17) đã được gọi với tên thuật ngữ mới là: Agama Awal (Hồi giáo cũ, Hồi giáo sơ khai, Hồi giáo thời kỳ đầu, Hồi giáo từ khi hình thành, Hồi giáo từ khi truyền sang Champa),... Agama Awal (Hồi giáo tại Champa) chỉ tôn thờ duy nhất Thượng đế Allah (Đấng Tối Cao và Duy Nhất) và tôn kính vua chúa, tổ tiên Champa với văn hóa bản sắc bản địa còn nặng chưa thay đổi.
Lưu ý:
- Agama Awal: chỉ tôn kính vua chúa và tổ tiên Champa,... chứ không tôn thờ.
- Agama Awal: chỉ duy nhất tôn thờ Đấng Tối Cao Allah.
Căn cứ vào lịch sử tôn giáo tại Champa thì tổ tiên và thần dân Champa chỉ tiếp nhận duy nhất hai tôn giáo là Hindu (Hinduism - Ấn giáo) và Islam (Bani Islam - Hồi giáo) cho đến ngày nay.
Riêng sắc tộc Cham tại Việt Nam hiện tại đang sinh hoạt và thực hành tôn giáo hay tín ngưỡng gồm:
- Bani Awal (agama Awal, tôn giáo Awal, religion Awal): Hồi giáo cũ, Hồi giáo Sơ khai,
- Bani Ahier (agama Ahier, tôn giáo Ahier, religion Ahier): Hồi giáo mới, Hồi giáo Sau cùng, và
- Bani Islam (agama Islam, tôn giáo Islam, religion Islam): Hồi giáo quốc tế (tạm gọi Hồi giáo Chính thống).
---***---
VOV: Anh Putra Podam cho biết, Hồi giáo Bani và Tôn giáo Bani, giống và khác nhau như thế nào?
Putra: Bani: mang nghĩa Đạo, dân theo Đạo, người có Đạo,...từ Bani được dùng trong Thiên kinh Koran, được dùng cho cả thế giới, khi nói đến Bani là nói đến tín đồ theo Islam chính thống.
- Từ Bani (gốc từ Ả Rập: باني ), nghĩa là “đạo”, nhưng thường dùng với nghĩa tín đồ thờ phượng Allah (Aluah), Đấng Tối Cao, Duy Nhất và Muhammad (Muhamat) là vị Thiên sứ (Nabi-Rasul) cuối cùng được Allah mặc khải Thiên kinh Quran (Koran).
Theo thuật ngữ thì từ "Bani" có một số ngữ nghĩa như:
- Bani: trong tiếng Ả Rập dùng để chỉ tín đồ theo đạo thờ thượng đế Allah.
- Theo R.P Durrand (1903), tên gọi Bani là phiên âm theo từ gốc Ả Rập “Beni”, có nghĩa là những “đứa con”.
- Theo E. Aymonier & A. Cabaton (1906), thì Bani “بَانِي hay بني” tiếng Ả Rập nghĩa là “con cháu”, nghĩa theo tôn giáo là “Hồi giáo”. Ngoài ra tự điển còn định nghĩa:
+ Bani Adam: Islam (Hồi giáo),
+ Bani Nabi: Islam (Hồi giáo),
+ Bani Ibrahim: Islam (Hồi giáo),
+ Bani Muhhamad: Hồi giáo
+ Banī Java: Hồi giáo của người Mã Lai.
+ Cham Bani, Bani Cham: Người Cham theo đạo (Awal - Islam - Hồi giáo),
- Trong Thiên kinh Koran, surah Al-Baqarah câu 40 Allah phán gọi sắc dân Israel rằng:
يبنى إسرءيل (Ya Bani Israel - Hỡi sắc dân Israel!).
- Bani xuất hiện nhiều trong một số surah của Thiên kinh Koran.
- Bani dùng để chỉ sắc dân theo Islam như: Bani Israel (sắc dân Do Thái theo Islam), Bani Cham (sắc dân Cham theo đạo mới, đạo Islam).
- Bani là “đạo” thường dùng để chỉ người mới nhập đạo, người có đạo, hay người có đức tin với thượng đế Allah.
Ví dụ:
Bani Jawa: người Jawa theo đạo mới hay người Hồi giáo Jawa.
Bani Awal (người Cham theo Hồi giáo).
- Bani, Bini thường dùng cho tên lót của giới tính nam theo tôn giáo Islam như: Muhammad Bin Bilal Ali, Bin Laden, Muhammad Bin Putra, Cei Sak Bin Bangu, …
- Người Cham thường nói: “Nứ Nì” (tắt của chữ Anak Bani): có nghĩa đứa con của Bani, đứa con theo đạo, hay tín đồ thờ phượng Allah.
- Người Cham còn nói: “Nứ Bì” (viết tắt anak Nabi, mà Nabi là Danh xưng để chỉ Thiên sứ). Do đó, Anak Nabi mang nghĩa là tín đồ của Thiên sứ Muhammad.
Những lập luận từ nguồn gốc lịch sử tôn giáo Cham và thực tế minh chứng rằng Cham có một hệ phái tôn giáo là “Awal” đó là giới Giáo sĩ (Acar) hiện đang thờ phượng thượng đế Allah.
Champa nói chung và thần dân Cham nói riêng chưa bao giờ sáng lập một tôn giáo nào.
Champa chưa bao giờ tồn tại thuật ngữ: Agama Bani
Champa sau thế kỷ 17, chỉ tồn tại hai thuật ngữ tôn giáo: Agama Awal, và Agama Ahier.
- Islam (tiếng Ả Rập): được dịch nghĩa sang tiếng phổ thông là “Hồi giáo”
- Bani (tiếng Ả Rập), chữ Ả Rập: "بَانِي hay بني ", viết theo chữ Srah Champa: " ꨝꨗꨫ ": tín đồ theo Islam, từ Bani được dùng trong Thiên kinh Koran. Viết theo ngôn ngữ phổ thông: Bà-ni.
- Hồi giáo Bani dùng để phân biệt với Hồi giáo Islam, là cụm danh từ trong tên tổ chức tôn giáo: "Hồi đồng Sư cả Hồi giáo Bani" và "Ban Đại diện Cộng đồng Hồi giáo Islam".
Hồi giáo Bani và Hồi giáo Islam, là hai tổ chức tôn giáo độc lập có tôn chỉ mục đích riêng.
- Tôn giáo Bani: từ này chưa bao giờ xuất hiện trên thế giới, chưa bao giờ xuất hiện trong lịch sử tôn giáo tại Champa vương quốc, cũng như chưa có trong danh mục tôn giáo Việt Nam từ thời Pháp thuộc cho đến nay. Vì Bani không được dùng cho tên tôn giáo mà Bani là thuật ngữ chỉ dùng cho tín đồ theo đạo Islam.
Chính phủ Việt Nam đã công nhận Islam quốc tế với ngữ nghĩa tiếng phổ thông là “Hồi giáo”.
Từ nhận định trên, khẳng định, tại Champa vương quốc cũng như Việt Nam hiện đại, chưa bao giờ tồn tại một tôn giáo độc lập mang tên tôn giáo Bani, Ba-ni hay Bà-ni.
---***---
VOV: Tổ chức Hội đồng Sư cả Hồi giáo Bani đặt tên tôn giáo của mình là: Hồi giáo Bani là đúng hay sai?
Putra: Tên gọi “Hồi giáo Bani” là đúng nhưng chưa trúng, vì đây chỉ là tên gọi dùng để phân biệt với nhánh “Hồi giáo Islam”, chứ không phải tên tôn giáo trong Danh mục Ban Tôn giáo Chính phủ.
Theo công văn Số: 6955/BNV-TGCP, ngày 28/12/2020 về danh mục các tổ chức tôn giáo, tổ chức được cấp chứng nhận ĐKHĐTG. Tại Việt Nam có 36 tổ chức tôn giáo (thuộc 16 tôn giáo). Tại Mục 6, tôn giáo: Hồi giáo, bao gồm 7 tổ chức tôn giáo, như:
1. Ban Đại diện Cộng đồng Hồi giáo TP. Hồ Chí Minh (Hồi giáo),
2. Cộng đồng Hồi giáo (Islam) tỉnh An Giang (Hồi giáo),
3. Hội đồng Sư cả Hồi giáo Bàni tỉnh Ninh Thuận (Hồi giáo),
4. Cộng đồng Hồi giáo (Islam) tỉnh Tây Ninh (Hồi giáo),
5. Ban Đại diện Cộng đồng Hồi giáo (Islam) tỉnh Ninh Thuận (Hồi giáo),
6. Hội đồng Sư cả Hồi giáo Bàni tỉnh Bình Thuận (Hồi giáo),
7. Ban Quản trị thánh đường Al-Noor Hà Nội.
https://kauthara.org/files/Linh%20Tinh2/BTG_6955.png
Hình 1. Theo Công văn số: 6955/BNV-TGCP ngày 28/12/2020 của Bộ Nội vụ, số thứ tự (6) là tôn giáo Hồi giáo, gồm có 7 tổ chức tôn giáo.
Agama Awal, của người Cham ở tỉnh Bình Thuận và Ninh Thuận hiện nay với Giáo sĩ (Acar) đã không tiếp biến theo Islam chính thống giáo (vì hoàn cảnh lịch sử tại Champa) mà họ giữ nguyên từ thời Champa vương quốc cho đến ngày nay (trở thành một hệ phái riêng gọi: Awal, một hệ phái tôn giáo Islam tại Champa). Trong khi, tại Kelantan - Malaysia, năm 1950 khi đảng PAS lãnh đạo, đã xóa bỏ một số hủ tục, mê tín và thay đổi một số đặc tính cho phù hợp thời đại.
Thay vì dùng tên gọi: “Hồi giáo Bani”,
Nên dùng: “Hồi giáo Awal” thì chuẩn hơn,
vì giáo sĩ (Acar) và cộng đồng người Cham chỉ gọi “Agama Awal”, chứ không ai gọi giáo sĩ (Acar) là “Agama Bani”.
Một vài người Cham cho rằng lấy tên “Hồi giáo Bani” là xóa bỏ tôn giáo Bani của người Cham và mục tiêu Islam hóa. Đây là lối suy nghĩ của những người thiếu hiểu biết, vì từ Bani chính là Islam chính thống. Islam trên thế giới có nhiều hệ phái, chi phái, chi nhánh, … cụ thể Hồi giáo Suni là hệ phái Islam Ả Rập, Hồi giáo Shiite (Shia) là hệ phái Islam Iran và trên 73 hệ phái khác của Islam trên thế giới.
Tóm lại: Gọi tên “Hồi giáo Bani” là đúng nhưng chưa trúng, chưa chính xác, vì giáo sĩ (Acar) là Awal, nên cụm từ: "Hồi giáo Awal", "Bani Awal", "Agama Awal", "Zōngjiào Awal", "Religion Awal",... thì chuẩn hơn.
Hồi giáo Awal: là một hệ phái riêng của người Cham và chỉ tồn tại ở Champa, khác với Hồi giáo Suni, Hồi giáo Shia, Hồi giáo Sufi, Hồi giáo Wahabi,...
Để hiểu thêm chi tiết Awal, hãy tham khảo bài viết: Giáo sĩ Acar là hệ thống AWAL (dòng Hồi giáo tại Champa).
Hình 2. AWAL: hệ phái Hồi giáo Champa. Awal nằm trong 73 nhánh, chi nhánh Islam trên thế giới.
---***---
VOV: Một vài thông tin cho rằng Chính phủ Việt Nam đã xóa tôn giáo Bani của người Cham, theo anh Putra Podam cho biết thế nào?
Putra: Rõ khổ… như tôi đã trình bày ở trên, Bani không phải tôn giáo, Bani không có trong Danh mục tôn giáo của Ban Tôn giáo Chính phủ, mà Bani chỉ là thuật ngữ chỉ tín đồ trên thế giới theo đạo Islam mà thôi.
Nguyên nhân chính sự xung đột trong cộng đồng Cham từ việc thay mới CMND (Chứng minh nhân dân) thành CCCD (Căn cước công dân) không có mục “dân tộc” và mục “tôn giáo” được áp dụng cho cả nước.
Thế nhưng bà con dân tộc Cham bị phần tử xấu kích động cho rằng Chính phủ Việt Nam đã xóa bỏ tên dân tộc, tên tôn giáo của người Cham trên hồ sơ Bộ Công an,... điều này sẽ giống tên Champa bị xóa trên bản đồ thế giới vào năm 1832.
Nguyên nhân chính do Ts. Hữu Nghị (Ts 1đêm) đã kích động những thành phần thiếu học, dân tộc cực đoan tung hoành xáo trộn trong cộng đồng Cham và kết nối với tổ chức nước ngoài Bangsa Champa do Thành Thanh Dải (Thủ tướng Champa lưu vong – tự xưng làm lãnh đạo) và Châu Thị Cành (Cựu Fulro).
Ts. Hữu Nghị (Ts 1đêm) đang muốn thay đổi giá trị của người Cham, thay đổi lối sống người Cham bằng chiến tranh về đức tin.
---***---
VOV: Hỏi thêm anh Putra Podam, tôn giáo Balamon có trong danh mục của Ban Tôn giáo Chính phủ, có phải là tôn giáo do tổ tiên Cham hay Champa thành lập không?
Putra: Liên quan đến tôn giáo Balamon thì Putra đã có 3 bài viết đăng trên báo điện tử Kauthara. Nay xin tóm tắt, Balamon (Brahmanism) là một tôn giáo kế thừa từ Vedas và sau này phát triển thành Hindu (Hinduism - Ấn giáo). Người Cham đã tiếp nhận tôn giáo Hindu (Ấn giáo) từ thế kỷ thứ 2 (192).
Lưu ý:
- Champa chỉ tiếp nhận Hindu (Hinduism - Ấn giáo),
- Champa không tiếp nhận Balamon (Brahmanism). Vì khi Champa độc lập thì Balamon đã bị triệt tiêu hơn 500 năm trước Công Nguyên.
Một số người Cham theo Ahier (Agama Ahier - Hồi giáo mới), nay lại tự nhận mình là Balamon và tự hào cho rằng Balamon là tôn giáo riêng của người Cham do tổ tiên Cham sáng lập là một sự sai lầm, thiếu hiểu biết, mù quán và khôi hài.
Ví dụ: Một số đạo lớn được tiếng phổ thông hóa như,
- Christian: tiếng phổ thông “Thiên chúa”,
- Protestantism: tiếng phổ thông “Tin Lành”,
- Islam: tiếng phổ thông “Hồi giáo”,
- Hindu: tiếng phổ thông Ba-la-mon (Brahmanism),
- Buddhism: tiếng phổ thông “Phật giáo”,
Tóm gọn: Người Cham chỉ tiếp nhận hai tôn giáo lớn trên thế giới là: Hindu (Ấn giáo) và Islam (Hồi giáo), hai tôn giáo này không phải do tổ tiên Cham sáng lập hay cách khác người Cham hay Champa thời đó chỉ tiếp nhận Hindu và Islam. Cũng như ngày nay một vài người Cham theo Christian “Thiên chúa”, theo Protestantism “Tin Lành”, theo Buddha “Phật giáo”,...
---***---
VOV: Cảm ơn Ts. Putra Podam đã dành thời gian trả lời cho Đài.
Ts. Putra Podam (Văn Ngọc Sáng)
