Harei Patom Mbaok là tiếng lòng vang lên giữa rừng thiêng nước độc, nơi hiểm nguy luôn rình rập, là biểu tượng tinh thần bất diệt của những chiến sĩ Fulro. Ra đời tại chiến khu Mondulkiri, Campuchia, giáp Tây Nguyên Việt Nam, bài hát phản ánh bi kịch cá nhân và lịch sử của cộng đồng Cham, đồng thời kết nối những trái tim xa cách qua giai điệu man mác và ca từ giản dị. Nỗi nhớ nhà, nỗi đau chia lìa, và khát vọng sum họp hòa quyện trong từng nốt nhạc, biến âm nhạc thành sợi dây gắn kết cộng đồng.
* Âm nhạc như nhịp tim chiến khu
Nhạc phẩm tỏa ra sức mạnh cảm xúc đặc biệt: vừa man mác, vừa kiên cường. Ca từ giản dị nhưng chạm đến trái tim người nghe, nhắc nhở về những ngày tháng Fulro bám trụ Tây Nguyên và chiến khu: đói khát, bệnh tật, chia ly và hiểm nguy. Giai điệu như lời ru, như nhịp thở của dân tộc, nhắc rằng dù tuyệt vọng, vẫn tồn tại hy vọng về một ngày đoàn tụ, khi mọi người cùng sẻ chia tâm tư và vun đắp tương lai dân tộc.
Tiếng hát ngân lên như nhịp tim của chiến sĩ đang lầm lũi qua rừng đêm, mỗi câu là minh chứng cho ý chí bền bỉ. Dù bão tố hay hiểm nguy, tinh thần Fulro vẫn kiên định, và nhạc phẩm là sợi dây tiếp sức, giúp họ giữ niềm tin và khát vọng đoàn tụ.
* Sắc thái chính trị và ý chí dân tộc
Trong bối cảnh áp lực chính trị và quân sự khốc liệt, Fulro vẫn kiên định, bảo vệ cộng đồng và gìn giữ bản sắc dân tộc. Harei Pataom Mbaok ra đời như tiếng lòng tiếp sức, nuôi dưỡng khát vọng đoàn tụ giữa rừng thiêng nước độc. Bài hát trở thành vũ khí tinh thần, củng cố ý chí chiến đấu, duy trì kỷ luật và đoàn kết, đồng thời gieo vào lòng đồng đội sức mạnh để chống chọi với mọi thử thách. Nó minh chứng rằng âm nhạc không chỉ là nghệ thuật mà còn là chiến lược tinh thần trong bối cảnh lịch sử phức tạp.
* Tranh cãi tác quyền
Giá trị tinh thần của nhạc phẩm là bất biến, nhưng tác quyền vẫn gây tranh cãi. Một số nguồn cho rằng Ja Mrang (Huỳnh Ngọc Sắn) là tác giả chính, trong khi một số khác nhấn mạnh Chế Linh đã định hình giai điệu và phổ biến rộng rãi. Dù tranh luận chưa ngã ngũ, Harei Pataom Mbaok đã vượt khỏi ranh giới cá nhân, trở thành di sản tinh thần chung của cộng đồng Cham, kết nối lịch sử, văn hóa và ký ức tập thể.
* Khát vọng đoàn tụ và sức mạnh tinh thần
Điều khiến bài hát sống mãi là khát vọng đoàn tụ: một ngày hội ngộ, khi những trái tim xa cách cùng chia sẻ tâm tư và vun đắp tương lai dân tộc. Giai điệu vừa man mác, vừa kiên cường, là minh chứng rằng ý chí chiến đấu, tinh thần kỷ luật và đoàn kết cộng đồng là nền tảng cho sự trường tồn của dân tộc.
Nghe Harei Pataom Mbaok, ta như nhìn thấy từng bước chân Fulro trên đất Tây Nguyên và chiến khu Campuchia, mỗi bước đi như nhịp trống thúc giục tinh thần chiến đấu, niềm tin và hy vọng. Nhạc phẩm là minh chứng sống động rằng văn chương, âm nhạc và chính trị có thể hòa quyện, tạo nên sức mạnh tinh thần vượt thời gian, bất chấp gian khổ, chia ly hay hiểm nguy.
* Văn chương, lịch sử và giáo dục tinh thần
Harei Pataom Mbaok là âm nhạc, lịch sử và giáo dục tinh thần cùng hòa quyện. Nó vừa là tiếng lòng của chiến sĩ Fulro, vừa là lời nhắc về sức mạnh bền bỉ của cộng đồng Cham. Nhạc phẩm biến bi kịch thành giai điệu, chia ly thành lời hẹn ước và là ngọn lửa dẫn lối thế hệ mai sau. Nó dạy rằng ký ức, âm nhạc và khát vọng dân tộc luôn tồn tại, là nền tảng để cộng đồng kiên cường và trường tồn.
* Kết luận
Harei Pataom Mbaok vượt ra ngoài giá trị nghệ thuật. Dù trải qua bi kịch, gian khổ hay tranh cãi tác quyền, bài hát vẫn là biểu tượng của tinh thần chiến sĩ Fulro, khát vọng đoàn tụ và ý chí bền bỉ của dân tộc Cham. Đây là tiếng hát của chiến khu, nhịp tim của cộng đồng và minh chứng cho sức mạnh tinh thần bất diệt, là di sản sống mãi trong trái tim mỗi người Cham, bất chấp thời gian và thử thách lịch sử.
Hình 1. Huỳnh Ngọc Sắn (Ja Mrang), một nhà giáo, nhà thơ, nhà sáng tác âm nhạc. Nhạc phẩm “Harei Patatom Mbaok - ꨨꨣꨬ ꨚꨓꨯꨱꩌ ꨡꨯꨱꩀ” (Ngày sum họp) là minh chứng tiêu biểu: ca khúc ấy không phải là lời từ biệt cá nhân, mà là bản tráng ca phản ánh thời khắc lịch sử loạn lạc giữa rừng thiên nước độc, niềm khao khát một ngày đoàn tụ anh em đồng đội để cùng bàn chuyện đại sự đấu tranh vì lý tưởng dân tộc. Ca khúc “Harei Patatom Mbaok - ꨨꨣꨬ ꨚꨓꨯꨱꩌ ꨡꨯꨱꩀ” do tác giả Huỳnh Ngọc Sắn sáng tác đã trở thành một biểu tượng tinh thần của người Cham trong phong trào Fulro, đồng thời là thông điệp trường tồn gửi đến thế hệ sau: trung thành với bản sắc, kiên định với tự do và bất khuất trước mọi nghịch cảnh.
Hình 2. Sau năm 1975, Huỳnh Ngọc Sắn (Ja Mrang), sống dưới sự kiểm soát gắt gao của chính quyền mới. Trên đường tìm cách liên lạc với đồng đội để tiếp tục hành trình đấu tranh ở bên ngoài, ông không may bị bắt. Những năm tháng trong trại giam khắc nghiệt, thiếu thốn và cô độc đã vĩnh viễn chấm dứt cuộc đời ông. Đối với chính quyền đương thời, Huỳnh Ngọc Sắn bị gán nhãn là “phản động”, là kẻ chống lại chế độ. Nhưng trong mắt cộng đồng Cham, ông là một chí sĩ dân tộc, biểu tượng của lòng trung thành với cội nguồn và lý tưởng đấu tranh.
