Kỷ niệm 61 năm mặt trận Champa Fulro làm chủ Buôn Ama Thuột - Tổ chức tại Hoa Kỳ: 20/9/1964

Kỷ niệm 61 năm mặt trận Champa Fulro làm chủ Buôn Ama Thuột - Tổ chức tại Hoa Kỳ: 20/9/1964 - 20/9/2025

Written by Ban Biên tập

In category Tin tức

Sep 4, 2025, 9:36 PM

Champa News - Báo Điện tử Champa

Champa News Editorial Board - Ban Biên Tập Champa.one

Website: Champa.one

Video: Quốc Khánh Champa - Harei Bangsa Campa

Read: Quốc Khánh Champa - Champa National day

Chỉ còn vài tuần nữa, cộng đồng người dân tộc bản địa Việt Nam tại Hoa Kỳ sẽ tổ chức lễ kỷ niệm trọng thể 61 năm cuộc vùng lên của FULRO Champa đánh chiếm Buôn Ama Thuột và toàn lãnh thổ Tây Nguyên vào ngày 20/9/1964.

Đây là dịp để tưởng nhớ quá khứ bi tráng, tôn vinh lòng dũng cảm của người Thượng (Montagnard, Cao nguyên Trung phần - The Central Highlands hay Cao Nguyên Vijaya) và người Cham vùng đồng bằng, đồng thời tri ân các chí sĩ FULRO đã hy sinh vì lý tưởng dân tộc, khát vọng tự do và quyền tự quyết của các dân tộc thiểu số Việt Nam.

Cuộc vùng lên ngày 20/9/1964 tại Buôn Ma Thuột là một trong những sự kiện quan trọng trong lịch sử đấu tranh của FULRO. Rạng sáng hôm đó, hàng nghìn chiến binh người Thượng cùng lực lượng FULRO Cham từ các vùng đồng bằng và thị xã đồng loạt đứng lên, chiếm các cơ sở quân sự trọng yếu. Dân làng mang gậy gộc, giáo mác tiếp ứng, dựng rào chắn trên các con đường. Lá cờ FULRO bay phấp phới giữa sương sớm, biểu tượng cho niềm tin và khát vọng tự do của các dân tộc thiểu số.

Ông Y Kuin, người Rhade (Ede), kể lại:

“Chúng tôi nghe tiếng súng từ đồn bốt, sau đó thấy bà con trong buôn đổ ra đường với gậy, giáo mác. Họ bảo: FULRO vùng lên rồi, người Thượng và Cham chúng ta có chính quyền riêng rồi! Tôi vừa sợ vừa háo hức, lần đầu tiên thấy cờ của người mình tung bay giữa thị xã.”

Lời kể của Abdul Rahman, sinh viên Cham lúc bấy giờ, càng sống động:

“Sáng hôm đó, tôi đi học thì thấy khói bay lên từ các đồn bốt. Bạn học Cham và Thượng chạy ra với gậy, giáo mác. Nhìn cờ FULRO bay phấp phới, tôi cảm nhận sức mạnh niềm tin cộng đồng và tự hào về người Cham.”

Mặc dù cuộc vùng lên bị đàn áp về quân sự, nhưng sự kiện đã tạo tiếng vang quốc tế, thu hút sự chú ý của các tổ chức nhân quyền và truyền thông nước ngoài, khẳng định khát vọng tự do và quyền tự quyết của các dân tộc thiểu số Việt Nam. Đây là bước ngoặt lịch sử, thành công về tinh thần và ngoại giao, dù thất bại trên chiến trường.

Trước thềm 20/9/2025, cộng đồng người dân tộc bản địa Việt Nam tại Hoa Kỳ đang tích cực chuẩn bị lễ tưởng niệm 61 năm. Các hoạt động dự kiến bao gồm trưng bày cờ FULRO, triển lãm ảnh về cuộc vùng lên tại Buôn Ma Thuột, kể chuyện nhân chứng bằng lời kể trực tiếp hoặc video phỏng vấn các chiến binh Thượng, Cham và sinh viên như Abdul Rahman. Các buổi biểu diễn nhạc cụ và điệu múa truyền thống Tây Nguyên – Cham được tổ chức nhằm kết nối cộng đồng hải ngoại với văn hóa quê hương. Hội thảo, tọa đàm về ý nghĩa lịch sử, vai trò của FULRO và khát vọng tự do, quyền tự quyết của các dân tộc thiểu số sẽ nâng cao nhận thức, giáo dục văn hóa và tinh thần đoàn kết cho thế hệ trẻ.

Lễ kỷ niệm tại Hoa Kỳ không chỉ nhắc nhớ quá khứ bi tráng mà còn là dịp tri ân các chí sĩ FULRO đã hy sinh vì lý tưởng dân tộc, thắp lên niềm tự hào, tinh thần đoàn kết và ý thức bảo vệ bản sắc văn hóa. Các thế hệ trẻ hải ngoại được khích lệ học hỏi tinh thần lịch sử, tự hào về văn hóa dân tộc và nhận thức rõ trách nhiệm với cộng đồng.

Sáu mươi mốt năm sau, Buôn Ma Thuột giờ đã thay da đổi thịt, nhưng ký ức vẫn sống mãi. Lá cờ năm xưa, tiếng chiêng, tiếng trống và câu chuyện của những người tham gia cuộc vùng lên vẫn là nguồn cảm hứng, nhắc nhở về khát vọng tự do và quyền làm chủ vận mệnh của người Thượng, người Cham và các dân tộc Tây Nguyên. Lễ kỷ niệm sắp tới tại Hoa Kỳ hứa hẹn là dịp quan trọng để tưởng nhớ, tri ân các chí sĩ hy sinh, tự hào và kết nối quá khứ với tương lai, đồng thời nhấn mạnh vai trò của cộng đồng người dân tộc bản địa Việt Nam trong việc bảo tồn và phát huy giá trị lịch sử, văn hóa của các dân tộc Tây Nguyên và Cham trên đất hải ngoại.

Trân trọng,

Champa News - Báo Điện tử Champa

Champa News Editorial Board - Ban Biên Tập Champa.one

Website: Champa.one

Một số hình ảnh liên quan

Hình 1a, 1b, 1c. Hiệu kỳ FULRO (1968 - 1992), do phái đoàn Bajaraka, Les Kosem (Chăm Campuchia), Um Savuth (Khmer Krom) thống nhất. Ảnh: Wiki.

Ý nghĩa: Hiệu kỳ FULRO (lá cờ) hình chữ nhật gồm ba sọc: màu xanh biển (tượng trưng cho biển cả), màu đỏ (biểu tượng của đấu tranh) và màu xanh lá cây (màu của núi rừng). Trên dòng sọc đỏ có ba ngôi sao tượng trưng cho ba mặt trận của FULRO: Champa, Campuchia Krom và Campuchia Nord. Ngôi sao màu trắng tượng trưng quốc gia không còn vương.

Hình 2. Hiệu kỳ “Mặt trận Giải phóng Champa” (1962 - 1975). Tiếng Pháp (Front pour la libération du Champa; viết tắt FLC), là một tổ chức hoạt động tại tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận và Tây Nguyên Việt Nam, dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Y Bham Enoul và Thiếu tướng Les Kosem. Ảnh: Fulro.

Ý Nghĩa: Hiệu kỳ Champa (tiếng Chăm: Dok Champa), gồm 9 sọc đỏ và trắng xen kẽ nhau nằm ngang đại diện cho tư cách bình đẳng và bên trái có một hình chữ nhật màu trắng xanh mang trăng lưỡi liềm (Aia Bulan) và ngôi sao 5 cánh (Batuk). Ngôi sao 5 cánh đại diện cho sự thống nhất giữa các tiểu bang như Indrapura, Amaravati, Vijaya, authara và Panduranga. Lưỡi liềm đại diện cho Hồi giáo là quốc giáo của Champa; nền xanh da trời tượng trưng cho sự thống nhất của nhân dân Champa; ngôi sao và lưỡi liềm trước đó màu vàng là màu hoàng gia Champa, nhưng nay Champa không còn vua nên đổi thành màu trắng (Quốc gia Hồi giáo không còn vương).

Hình 3. Hiệu kỳ Mặt trận Giải phóng Cao Nguyên Champa (1964 - 1992). Tiếng Pháp (Front de Libération des Hauts Plateaux, FLHP) tức FULRO Thượng, do Y Bham Enuol chỉ huy, hoạt động ở Cao Nguyên và tỉnh Mondulkiri. “Mặt trận Giải phóng Cao Nguyên Champa” còn gọi là “Mặt Trận Giải Phóng Dega-Chàm” hay Mặt trận 1 của FULRO. Ảnh: Fulro.

Ý nghĩa: Hiệu kỳ có 9 sọc xanh và trắng, xanh biển (biểu tượng hòa bình) và trắng (biểu tượng niềm hy vọng) xen kẽ nhau nằm ngang đại diện cho tư cách bình đẳng. Phần bên trái có hình trăng lưỡi liềm và ngôi sao đều màu trắng trên nền xanh lá cây (biểu tượng cho thịnh vượng), ngôi sao biểu tượng 5 tiểu bang Champa, lưỡi liềm đại diện cho Hồi giáo là Quốc giáo Champa. Phần bên phải màu đỏ (biểu tượng cho đấu tranh và lòng dũng cảm).

Hình 4. Vua Norodom Sihanouk, sinh ngày 31/10/1992 tại Phnom Penh mất ngày 15/10/2012 tại Bắc Kinh, là cố Quốc vương, Thái thượng vương của vương quốc Campuchia. Chủ tịch FULRO. Ảnh: Sưu tầm.

Hình 5. Trung tướng Les Kosem (đứng giữa màu trắng). Lon Nol Tổng Thống Cộng hòa Khmer (bên phải). Lon Nol là chính trị gia Campuchia giữ chức Tuủ tướng Campuchia hai lần cũng như đã liên tục giữ chức Bộ trưởng Bộ Quốc phòng dưới thời vua Norodom Sihanouk. Lon Nol là tổng thống nước Cộng hòa Khmer sau khi thực hiện cuộc đảo chính chống lại chính quyền Sihanouk vào năm 1970.

Hình 6. Trung Tướng Les Kosem ( 1927 - 1976). Lieutenant General Les Kosem ( 1927 - 1976). Ảnh edit: Putra Podam.

Hình 7. Y Bham Enuol sinh năm 1923 là sáng lập viên của phong trào Bajaraka (1958-1964), sau đó Chủ Tịch Mặt Trận Giải Phóng Cao Nguyên Champa (1964-1975) tức là một thành viên nằm trong tổ chức đấu tranh liên hiệp mang tên là Fulro (Mặt Trận Thống Nhất Đấu Tranh Của Các Sắc Tộc Bị Áp Bức) có trụ sở tại Campuchia. Ghi chú: Y Bham Enuol, là Chủ Tịch Mặt Trận Giải Phóng Cao Nguyên Champa (tức Chủ tịch Mặt trận 1, chứ không phải Chủ tịch FULRO), Chủ tịch FULRO là Quốc vương Norodom Sihanouk, là Thái thượng vương của vương quốc Campuchia. Ảnh: Fulro.

Hình 8. Y Bham Enoul (trái) - Đàng Năng Giáo (Cham Phan Rang). Ảnh: Fulro.

Hình 9. Huỳnh Ngọc Sắn (Ja Mrang), một nhà giáo, nhà thơ, nhà sáng tác âm nhạc. Nhạc phẩm “Harei Patatom Mbaok - ꨨꨣꨬ ꨚꨓꨯꨱꩌ ꨡꨯꨱꩀ” (Ngày sum họp) là minh chứng tiêu biểu: ca khúc ấy không phải là lời từ biệt cá nhân, mà là bản tráng ca phản ánh thời khắc lịch sử loạn lạc giữa rừng thiên nước độc, niềm khao khát một ngày đoàn tụ anh em đồng đội để cùng bàn chuyện đại sự đấu tranh vì lý tưởng dân tộc. Ca khúc “Harei Patatom Mbaok - ꨨꨣꨬ ꨚꨓꨯꨱꩌ ꨡꨯꨱꩀ” do tác giả Huỳnh Ngọc Sắn sáng tác đã trở thành một biểu tượng tinh thần của người Cham trong phong trào FULRO, đồng thời là thông điệp trường tồn gửi đến thế hệ sau: trung thành với bản sắc, kiên định với tự do và bất khuất trước mọi nghịch cảnh.

Hình 10. Trung tướng Nguyễn Khánh (8/11/1927 - 11/1/2013), là một chính khách Việt Nam Cộng Hoà, ông từng giữ chức vụ Nguyên thủ quốc gia (Quốc trưởng) và thủ tướng của Việt Nam Cộng hòa và kiêm luôn các chức Tổng tư lệnh và Tổng Tham mưu trưởng Quân lực Việt Nam Cộng hòa trong giai đoạn 1964 - 1965, đang xem hiệu kỳ FURO tại Phủ Tổng thống.

Hình 11. Y Bham Enoul (Chủ tịch mặt trận 1 giải phóng Champa) dưới lá cờ Mặt trận Giải phóng Champa (1962 - 1975). Tiếng Pháp (Front pour la libération du Champa; viết tắt FLC), là một tổ chức hoạt động tại tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận và Tây Nguyên Việt Nam, về sau được hợp nhất với Mặt trận Giải phóng Cao Nguyên Champa. Ảnh: Fulro.

Hình 12. FULRO và Hiệu kỳ Mặt trận 1, “Mặt trận Giải phóng Cao Nguyên Champa” tại biên giới Tây Nguyên-Campuchia. Y Bham Enuol là Chủ Tịch Mặt Trận Giải Phóng Cao Nguyên Champa, tức là một thành viên nằm trong tổ chức đấu tranh liên hiệp mang tên là Fulro (Mặt Trận Thống Nhất Đấu Tranh Của Các Sắc Tộc Bị Áp Bức) có trụ sở tại Campuchia. Ảnh: Fulro.

Hình 13. Trung Tướng Les Kosem - Haji Les Kosem - bí danh Po Nagar (27/3/1927 - 1976) tại Kompong Cham, người Campuchia gốc Cham. Ông là sĩ quan quân đội Campuchia có vai trò quan trọng trong chiến tranh Đông Dương lần thứ hai và những cuộc nội chiến ở Campuchia. là lãnh tụ phong trào Fulro, một nhân vật đấu tranh nhằm giải phóng dân tộc Champa bị áp bức, đã từng đóng vai trò quan trọng trên bàn cờ chính trị Đông Dương vào những năm 1964-1975. Trung Tướng Les Kosem - Haji Les Kosem, mất năm 1976 tại Malaysia do bị đầu độc thức ăn. Ảnh: Fulro.

Hình 14. Trung Tướng Les Kosem (sắc tộc Cham - hình bên trái) [phó chủ tịch mặt trận 1] và Chủ tịch Y Bham Enoul (sắc tộc Rhade - hình bên phải) [chủ tịch mặt trận 1]. Ảnh: Fulro

Hình 15. Trung Tướng Les Kosem ( 1927 - 1976). Lieutenant General Les Kosem ( 1927 - 1976). Phó Chủ tịch Fulro kiêm Phó Chủ tịch Mặt trận 1. Ảnh: Fulro.

Hình 16. Huỳnh Ngọc Sắn (Ja Mrang, ngồi giữa đeo kính đen), cùng chiến sĩ FULRO Cham trên chiến trường Campuchia. Ảnh: Fulro.

Hình 17. Huỳnh Ngọc Sắn (Ja Mrang, ngồi giữa đeo kính đen), cùng chiến sĩ FULRO Cham trên chiến trường Campuchia. Ảnh: Fulro.

Hình 18. Hiệu kỳ Mặt trận 1, “Mặt trận Giải phóng Cao Nguyên Champa” treo trước nhà Sàn Ede tại buôn Ako Dhong-Daklak. Ảnh chụp 2005 bởi Putra Podam.

Hình 19. Hiệu kỳ “Mặt Trận Giải Phóng Champa” (khu vực Cao Nguyên và đồng bằng duyên hải từ Phú Yên đến Phan Thiết), tiếng Pháp (Front de Libération du Champa, FLC) tức FULRO Cham do Les Kosem làm lãnh đạo. Trong đó có “Mặt Trận Giải Phóng Cao Nguyên” tiếng Pháp (Front de Libération des Hauts Plateaux, FLHP) tức FULRO Thượng do Y Bham Enuol lãnh đạo. Sau này hình thành “Mặt Trận Giải Phóng Cao Nguyên Champa”, còn gọi là “Mặt Trận Giải Phóng Dega-Chàm”.