Trong những ngày qua, Ban Biên Tập Báo Điện Tử Champa.one đã nhận được một số phát ngôn công khai từ phía ông Thành Thanh Dải (tự xưng Thủ tướng Champa), trong đó có những lời cáo buộc nặng nề và xúc phạm cá nhân liên quan đến hoạt động báo chí của Champa.one

Trong đời sống văn hóa - tôn giáo của người Chăm, Bani là một tín ngưỡng đặc thù, hình thành từ sự tiếp biến giữa Hồi giáo (Islam) và các yếu tố bản địa. Qua nhiều thế kỷ, Bani đã phát triển hệ thống nghi lễ riêng, vừa lưu giữ bản sắc Chăm, vừa phản ánh dấu ấn của Islam. Hiện nay, Bani và Islam được pháp luật Việt Nam công nhận là hai tổ chức tôn giáo độc lập, mỗi tổ chức có hiến chương, tôn chỉ, mục đích riêng. Việc sử dụng tên gọi “Hồi giáo Bani” hay “Bani” không làm thay đổi bản chất truyền thống. Nhà nước không chủ trương gộp Bani vào Islam chính thống, nhưng cũng không chấp nhận việc bóp méo lịch sử để tách rời Bani khỏi nguồn gốc Hồi giáo.

Ban Biên Tập Báo Điện tử Champa (Champa.one) đã nhận thư của ông Thành Thảo, tự giới thiệu xuất thân từ làng Cham Phước Nhơn (Ninh Thuận - Khánh Hòa). Ông Thành Thảo đặc nghi vấn tính hợp pháp liên quan bằng Thạc sỹ (1993) và bằng Tiến sỹ (1997) của Thành Thanh Dải (Thành Đài). Ban Biên Tập Báo Điện tử Champa, chuyển thắc mắc của ông Thành Thảo đến Bộ Giáo dục và Khoa học Ukraine (Ministry of Education and Science of Ukraine) để xác minh tính hợp pháp của hai hồ sơ trên. Ban Biên Tập Báo Điện tử Champa, đã nhận Email trả lời từ Ministry of Education and Science of Ukraine và chuyển bản dịch sang Việt ngữ như sau:

Ban Biên Tập Champa .one có nhận một câu hỏi từ tín đồ Cham Bani tại Phan Rang tỉnh Ninh Thuận (Khánh Hòa), câu hỏi thắc mắc như sau: “Một nhóm người tự xưng đại diện cho 45 nghìn tín đồ Cham Bani (Cham theo Agama Awal) gởi kiến nghị đến các cơ quan trung ương đòi thành lập tôn giáo Bani mà chưa được sự đồng ý của tổ chức tôn giáo và các nhân sỹ trí thức Cham, vậy kiến nghị trên có hợp pháp không? Để trả lời cho độc giả yêu quý trang Báo Điện Tử Champa (Champa.one), BBT Champa đã chuyển câu hỏi trên đến Luật sư Trần Tuấn Anh (Văn phòng Luật sư Tuấn Anh trực thuộc - Đoàn Luật sư Tp.HCM) trả lời thắc mắc của độc giả

Theo anh Thập Liên Trưởng (Nguyên cán bộ nghiên cứu văn hóa Cham tỉnh Ninh Thuận) cho biết; Kiều Đại Lộc là một thanh niên Cham hư hỏng thường xuyên ăn cắp gà bà con trong thôn để tụ tập ăn nhậu rồi tổ chức chặn xe quốc lộ 1A để xin đểu. Thập Liên Trưởng cung cấp thêm, vào năm 2023, Kiều Đại Lộc và đồng bọn tổ chức trộm gà, chính anh Trưởng là người phát hiện và trình báo công an xã xử phạt hành chánh. Gần đây nhất, Kiều Đại Lộc và đồng bọn trộm 5 con gà của chị Trần Thị Ngọc Lan ở Nho lâm tổ chức ăn nhậu một chòi rẫy gần Phước lập. Sau khi nhậu xong Kiều Đại Lộc và đồng bọn tổ chức đua xe lạng lách tại khu vực thị trấn Phước dân bị tổ công tác công an huyện Ninh Phước (cũ) yêu cầu dừng xe để đo nồng độ cồn. Tuy nhiên, Kiều Đại Lộc không chấp hành theo yêu cầu của tổ công tác lực lượng Cảnh sát Giao thông, Kiều Đại Lộc bộc lộ hành vi du côn chống người thi hành công vụ.

Ở bang Kelantan-Malaysia vào đầu thế kỷ 20, phụ nữ vẫn chỉ che người đến phần ngực phía dưới và lộ nguyên phần ngực phía trên và đôi vai như người Thái, người Lào, …trái hẳn với luật Hồi giáo là phụ nữ phải che kín người. Các vùng như Kelantan, Terengganu, Kedah,…cúng các lễ tục Mak Yong (Rija Prong), lễ tục cúng cho người bệnh, lễ tục cúng bảy công chúa con của thần biển, lễ tục cúng thần Yang trong lễ cắt bao quy đầu, lễ tục cúng thần yang trong lễ tục thả Diều,… Một số nơi hẻo lánh thuộc hải đảo xa xôi Indonesia, Malaysia, các tín đồ Hồi giáo vẫn còn thực hiện một số lễ tục truyền thống như cúng thần sông, thần núi, tổ tiên, cúng hồn lúa, cúng bến nước, …dưới vỏ bọc của Hồi giáo (Islam).

Theo thông tin được ghi nhận từ Tuấn Tú, Imam Kiều Ngọc Sơn trước kia vì đã nghe lời tuyên truyền của nhóm dân tộc cực đoan dưới sự cầm đầu của Thành Phần, nên Imam Kiều Ngọc Sơn đã có việc làm tiêu cực vận động chức sắc Cham Bani tham gia kí đơn rút khỏi tổ chức: Hội đồng Sư cả Hồi giáo Bani tỉnh Ninh Thuận. Qua lời tuyên truyền vận động của chính quyền địa phương, Imam Kiều Ngọc Sơn đã nhận thức rõ tên gọi: "Hồi giáo Bani" là để phân biệt "Hồi giáo Islam" là tên gọi trong tên tổ chức: "Hội đồng Sư cả Hồi giáo Bani" tỉnh Ninh Thuận. Theo Danh mục tôn giáo của Chính phủ: Hồi giáo. Imam Kiêu Ngọc Sơn, nay kêu gọi các chức sắc và tín đồ Cham Bani địa phương nên đoàn kết sống "tốt đời đẹp đạo" và ủng hộ chủ trương của Đảng và Nhà nước về chính sách tôn giáo.

Bani là phiên âm tiếng Ả Rập (Arab - Arabic). Nghĩa là “đạo”, nhưng thường dùng với nghĩa tín đồ thờ phượng Allah (Aluah), Đấng Tối Cao, Duy Nhất và Muhammad (Muhamat) là vị Thiên sứ (Nabi-Rasul) cuối cùng được Allah mặc khải Thiên kinh Quran (Koran). Theo thuật ngữ thì từ Bani có một số ngữ nghĩa như: - Bani: trong tiếng Ả Rập dùng để chỉ tín đồ theo đạo thờ thượng đế Allah. - Theo R.P Durrand (1903), tên gọi Bani là phiên âm theo từ gốc Ả Rập “Beni”, có nghĩa là những “đứa con”. - Theo E. Aymonier & A. Cabaton (1906), thì Bani “بَانِي hay بني” tiếng Ả Rập nghĩa là “con cháu”, nghĩa theo tôn giáo là “Hồi giáo”. Ngoài ra tự điển còn định nghĩa: + Bani Adam: Islam (Hồi giáo), + Bani Nabi: Islam (Hồi giáo), + Bani Ibrahim: Islam (Hồi giáo), + Bani Muhhamad: Hồi giáo + Banī Java: Hồi giáo của người Mã Lai. + Chăm Bani, Bani Chăm: Người Chăm theo đạo (Awal - Islam - Hồi giáo),

Awal: một hệ phái mới xuất hiện ở Champa do ảnh hưởng văn hóa bản địa Champa, là một tôn giáo độc thần, chỉ thờ phượng Allah là Đấng Tối Cao, Duy Nhất và Muhammad là vị Thiên sứ (Nabi) cuối cùng được Allah mặc khải Thiên kinh Koran. Awal là hệ phái Hồi giáo hay Hồi giáo dòng Awal gồm hai tầng lớp: Tầng lớp thứ nhất, là Giáo sĩ (Gru, Imam, Katip, Acar) là những vị Ulama (hiền nhân) trực tiếp thờ phượng Allah, Đấng Tối cao, Duy nhất và phục tùng Muhammad là Thiên sứ cuối cùng. Nhiệm vụ của Giáo sĩ (Acar) là trau dồi chương kinh Koran, kiêng cử, hành lễ trong tháng Ramadan (Ramawan), Eid al-Adha (Waha), … và thực hiện các nghi lễ liên quan đến vòng đời của người Chăm Bani (Chăm theo đạo). Tầng lớp thứ hai, là Thường dân (Gahéh): chỉ phục vụ và phục tùng cho Giáo sĩ (Acar) và gián tiếp thờ phượng Allah. Nhưng lớp tín đồ Thường dân (tầng lớp thứ hai) nếu trang bị đầy đủ kiến thức và Thiên kinh Koran thì cũng có thể trở thành giáo sĩ (Acar) để trực tiếp thờ phượng Allah. Do vậy, khi bàn đến hệ phái “Awal” (Hồi giáo Awal) thì chúng ta chỉ đề cập đến tầng lớp Giáo sĩ (Acar) và hệ thống hành lễ của Acar chứ không nói đến tín đồ “Awal” thông thường (Gahéh).

Phản biện: Tác giả tự phán dòng trên là hoàn toàn không có minh chứng, tác giả đang tự suy diễn mà thôi. Bởi vì thuật ngữ "Bani" là tiếng Ả Rập dùng để chỉ tín đồ Muslim liên quan đến tôn giáo Islam. Trên thế giới chưa từng tồn tại tên tôn giáo:"Hồi giáo Bani" hay "Hồi giáo Islam". Mà tên gọi "Hồi giáo Bani" hay "Hồi giáo Islam" chỉ là một cụm từ trong tên tổ chức, nhằm để phân biệt giữa nhánh này với nhánh khác mà thôi.